YATIRIM FONU NEDİR?

Yatırım fonu; hisse senedi, bono, para piyasası araçları ve diğer varlıklar gibi menkul kıymetlere yatırım yapmak için birçok yatırımcıdan toplanan para havuzundan oluşan bir tür finansal araçtır. Yatırım fonları, fondaki varlıkları tahsis eden ve fona yatırım yapanlar için sermaye kazancı veya gelir elde etmeye çalışan profesyonel para yöneticileri tarafından yönetilir.

Yatırım fonları ile küçük veya bireysel yatırımcılar profesyonel olarak yönetilen özkaynak, tahvil ve diğer menkul kıymet portföylerine erişebilmektedir. Yani hissedarlar fondaki kazanç veya kayıplara göre katılım gösterirler. Yatırım fonları çok sayıda menkul kıymete yatırım yapar ve fonların performansı genellikle fonun toplam piyasa değerindeki değişikliğine bakılarak izlenir.

Yatırım Fonları Nasıl Çalışır?

Yatırım fonları yatırımcılardan gelen parayı biriktirir ve bu parayı genellikle hisse senedi ve tahvil gibi diğer menkul kıymetleri satın almak için kullanır. Yatırım fonu şirketinin değeri, almaya karar verdiği menkul kıymetlerin performansına bağlıdır. Bu da bir yatırım fonundan pay aldığınızda, portföyün performansının veya değerinin bir kısmını satın aldığınızı gösterir. Yatırım fonuna yatırım yapmak hisse senetlerine yatırım yapmaktan farklıdır. Yatırım fonu, sadece bir hisse yerine birçok farklı hisse senedine (veya diğer menkul kıymetlere) yapılan yatırımı temsil eder.

Ortalama bir yatırım fonu yüzlerce farklı menkul kıymete sahiptir. Eğer bir yatırım fonu hissedarıysanız düşük bir fiyatla önemli bir çeşitlendirme elde etmiş olursunuz. Şöyle düşünün:

Sadece X şirketine yatırım yapmış olun. Bu şirket değer kaybettiğinde yatırımlarınız da büyük oranda değer kaybedecektir. Fakat X şirketinin bulunduğu bir yatırım fonuna yatırım yaparsanız yatırımınızın sadece küçük bir kısmını kaybedersiniz ve zararınız minimum seviyede kalmış olur.

Yatırım Fonundan Nasıl Gelir Elde Edilir?

Yatırımcılar genellikle yatırım fonundan 3 şekilde getiri elde ederler:

İlk olarak fon sahip olduğu menkul kıymetlerden kar payı ve/veya faiz geliri elde eder. Fon elde ettiği bütün gelirini fon portföy değerine yansıtır. Fonun sahip olduğu menkul kıymetlerin fiyatı artabilir. Eğer fon fiyatı yükselen bu menkul kıymeti satarsa sermaye kazancı elde eder. Fon elde ettiği bu sermaye kazancını veya zararını fon portföy değerine yansıtır.

Eğer yatırım fonu fiyatı yükselen menkul kıymeti satmıyor elinde tutuyorsa katılma paylarının fiyatı artar. Yüksek fon toplam değeri yatırımın yüksek değerli olduğunu gösterir.

Böylece yatırımcılar katılma paylarını* sattıklarında, yatırım fonlarının portföyünde o ana kadar gerçekleşen değer artışlarından/azalışlarından paylarını alırlar. [1]

*Katılma payı: Yatırımcının fon portföyüne kaç adet payla ortak olduğunu gösterir.

Yatırım Fonu Çeşitleri

-Menkul Kıymet Yatırım Fonları:
Borçlanma araçları fonu
Hisse Senedi Fonu
Kıymetli Madenler Fonu
Fon Sepeti Fonu
Yabancı Menkul Kıymetler Fonu
Para Piyasası Fonu
Değişken Fon
Yabancı Fon
Katılım Fonu
-Serbest Yatırım Fonu
-Gayrimenkul Yatırım Fonu
-Girişim Sermayesi Yatırım Fonu
-Borsa Yatırım Fonu

Yatırım Fonlarının Yatırım Yapabileceği Araçlar Nelerdir?

-Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye'de kurulan ihraççılara ait paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları,
-Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım satımı yapılabilen yabancı özel sektör ve kamu borçlanma araçları ile ihraççı payları,
-12 aydan uzun vadeli olmamak üzere vadeli mevduat, katılma hesabı ve mevduat sertifikaları,
-Borsada işlem görmeleri kaydıyla; altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçları,
-Fon katılma payları,
-Repo ve ters repo işlemleri,
-Kira sertifikaları,
-Gayrimenkul sertifikaları,
-Varantlar ve sertifikalar,
-Takasbank para piyasası işlemleri,
-Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve primleri,
-Kurulca uygun görülen özel tasarlanmış yabancı yatırım araçları ve ikraz iştirak senetleri,
-Kurulca uygun görülen diğer yatırım araçları. [1]

Yatırım Fonlarının Avantajları

Çeşitlilik: Riski azaltmak için yatırımların ve varlıkların portföy içinde karıştırılması veya çeşitlendirilmesi, yatırım fonlarına yatırım yapmanın avantajlarından biridir. Uzmanlar, çeşitlendirmeyi bir portföyün getirilerini artırmanın yanı sıra riskini azaltmanın bir yolu olarak savunuyorlar.

Erişim Kolaylığı: Büyük borsalarda işlem gören yatırım fonları göreceli olarak kolaylıkla satın alınabilir ve satılabilir. Bu da fonları oldukça likit yatırımlar haline getirir. Ayrıca, yabancı sermaye veya emtia gibi belirli varlık türleri söz konusu olduğunda, yatırım fonları bireysel yatırımcıların katılımı için genellikle en uygun yoldur.

Maliyet Düşüklüğü: Bir yatırım fonuna yatırım yapmak yerine birden çok hisse veya menkul kıymet almak çok daha maliyetlidir. Çünkü varlıklara yapılan yatırımlardan komisyon ücreti alınır. Fakat hali hazırda çeşitliliği bulunan bir yatırım fonuna yapacağınız yatırımla sadece tek seferlik bir ücret ödersiniz ve mali açıdan zarara uğramazsınız.

Seçim Özgürlüğü: Yatırımcılar, çeşitli stilleri ve yönetim hedefleri olan fon yöneticilerini araştırma ve seçme özgürlüğüne sahiptir. Örneğin, bir fon yöneticisi diğer birçok stil arasında değer yatırımına, büyüme yatırımına, gelişmiş piyasalara, gelişmekte olan piyasalara, gelir veya makroekonomik yatırımlara odaklanabilir. Bu çeşitlilik yatırımcıların sadece hisse senetleri ve tahvillerine değil, aynı zamanda özel yatırım fonları aracılığıyla emtialara, yabancı varlıklara ve gayrimenkullere de erişme imkanı bulurlar. Yatırım fonları, yabancı yatırımcılara doğrudan erişilemeyen yabancı ve yerli yatırım fırsatları sunar.

Şeffaflık: Yatırım fonları, yatırımcılara hesap verebilirlik ve adalet sağlayan yasal düzenlemelere tabidir.

Yatırım Fonlarının Dezavantajları

Fiyat Dalgalanmaları: Her yatırımda olduğu gibi yatırım fonlarında da her zaman değer kaybetme olasılığı vardır. Hisse senedi yatırım fonları, fonu oluşturan hisse senetleriyle birlikte fiyat dalgalanmalarına maruz kalabilir ve hemen hemen her yatırım risk taşır.

Yüksek Miktarda Nakit Para Tutma: Yatırım fonları binlerce yatırımcıdan para toplayıp biriktirir, bu yüzden her gün insanlar fona para koymanın yanı sıra fondan para da çeker. Para çekme kapasitesini korumak için fonlar genellikle portföylerin büyük bir kısmını nakit olarak tutar. Bol miktarda nakit sahibi olmak likidite için mükemmel olsa da nakit ve iş görmeyen para pek de avantajlı değildir.

Yüksek Maliyetli Fon Yönetimi: Yatırım fonu oluşturmak, dağıtmak ve yürütmek pahalı bir iştir. Portföy yöneticisinin maaşından yatırımcıların üç aylık tablolarına kadar her şey maliyetlidir. Bu giderler yatırımcılara devredilir. Ücretler fondan fona büyük ölçüde değiştiği için, ücretlere dikkat edilmemesi uzun vadede kötü sonuçlara yol açabilir. Aktif olarak yönetilen fonlar her yıl biriken işlem maliyetlerine tabidir.

Aktif Fon Yönetimi: Profesyonel fon yöneticileri her ne kadar işlerinde uzman olsalar da kimse hata yapmaz diye bir şey yoktur. Fon para kaybetse bile, yönetici hala ödeme alır. Aktif olarak yönetilen fonlar daha yüksek ücretlere tabidir, ancak pasif endeks fonları da giderek popülerleşiyor.

Nakit Bekleme Problemi: Yatırım fonu ile hisselerinizi herhangi bir zamanda nakit haline getirebilirsiniz. Fakat bunu yapmak için gün boyu işlem gören hisse senetlerinin aksine işlem gününün sonunu beklemeniz gerekir.

Fonların Değerlendirilmesi: Fonları araştırmak ve karşılaştırmak zor olabilir. Yatırım fonları yatırımcılara fiyat/kazanç oranı, satış büyümesi, hisse başına kazanç veya diğer önemli verileri bir araya getirme fırsatı sunmaz. Bir yatırım fonunun net varlık değeri karşılaştırma yapmak için bir temel oluşturabilir, ancak portföy çeşitliliği göz önüne alındığında bu pek de pratik değildir. Böyle durumlarda sadece aynı piyasaları takip eden endeks fonları karşılaştırılabilir olma eğilimdedirler.

Yatırım Fonlarına Yatırım Yapmak Riskli Midir?

Yatırım yapmak her zaman bir miktar risk içerir ve dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır ("Yatırım Yaparken Dikkat Etmeniz Gereken 7 Nokta"). Ancak, yatırım risklerini azaltmanın bazı yolları da vardır. Bunlar:

1.Fonun uzun vadeli geçmişine bakın: Yatırım fonu seçerken fonun son birkaç yıl değil, son 10-20 yıl içindeki performansına bakın. Fonun uzun vadeli kazanımlarını görmek ve getirilerini incelemek fonun size uygun olup olmadığını gösterecektir. Her zaman büyük resme odaklanın.

2.Benzer yatırım fonlarını karşılaştırın: Seçtiğiniz fonu piyasadaki diğer benzer fonlarla kıyaslayarak uzun vadede nasıl bir performans gösterdiğini inceleyebilirsiniz. Buradaki amaç, uzun vadede güçlü duruşa sahip ve iyi getiri sunma kapasitesi olan fonları seçerek riskleri en aza indirmek. Bu nedenle piyasa taramanızı iyi yapın.

3.Yatırımınızı çeşitlendirin: Çeşitlendirme denince parayı her yere saçmak akla gelebilir, fakat buradaki konu biraz farklı. Yatırım fonları zaten birçok farklı şirketin hisse senetlerinden oluşur ve bu nedenle çeşitlilik sunarlar. Bununla birlikte yatırım fonlarınızı da çeşitlendirirseniz riskinizi çok daha minimize etmiş olursunuz.

Kaynaklar:
[1]https://www.spk.gov.tr/Sayfa/AltSayfa/253
https://www.fonbul.com/FonBulPlus/YatirimFonlari/FonGetirileri/Getiri
https://www.daveramsey.com/blog/what-are-mutual-funds