TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ (TÜFE) NEDİR?
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE); gıda, tıbbi bakım, ulaşım gibi tüketim malları ve hizmetlerinden oluşan sepet fiyatlarının ağırlıklı ortalamasını inceleyen bir ölçüdür. Önceden belirlenmiş ürün sepetindeki her bir ürün için fiyat değişiklikleri hesaplanır ve bunların ortalaması alınır. TÜFE, enflasyon veya deflasyon dönemlerini belirlemede sıklıkla başvurulan verilerden bir tanesidir.
TÜFE Nedir, Nasıl Ölçülür?
TÜFE, tüketicilerin bir mal ve hizmet sepeti için ödedikleri fiyatın zaman içindeki ortalama değişimini ölçer. Temelde, bir ülkenin para biriminin satın alma gücünü ölçmeye çalışır. TÜFE, en yaygın kullanılan enflasyon ölçüsüdür ve hükümetin ekonomi politikasının bir göstergedir. Bu veri sayesinde hükümet, işletmeler, şirketler ve vatandaşlar fiyat değişiklikleri hakkında fikir edinir.
TÜFE ve bileşenleri; perakende satışlar, saatlik/haftalık kazanç gibi diğer ekonomik göstergelerle birlikte kullanılabilir.
TÜFE, Laspeyres endeksi ile baz dönem hesaplanarak elde edilir. Yerli ürünlerin yanında ithal ürünler de hesaplanmaktadır. TÜFE hesaplamasında TÜFE sepeti kullanılır. Bu sepet genellikle sabittir. İçerisindeki mal ve hizmetler nadiren değiştirilir.
TÜFE Formulü: ((TÜFEt-TÜFE(t-1))/TÜFE(t-1))x 100
TÜFE Sepetinde Neler Var?
2020 yılında TÜFE sepetine güncelleme geldi. Buna göre TÜİK sepetinde Ocak ayından itibaren 418 madde, 897 madde çeşidi dikkate alınırken 28 bin 19 iş yeri ve 4 bin 274 konuttan 553 bin 64 fiyat derleniyor. Sepette kentsel hanelerin yaygın olarak satın aldığı mal ve hizmetler ölçülüyor. Sepette bulunan mal ve hizmetlerin genel kategorileri şu şekildedir:
-Gıda ve alkolsüz içecekler: Kurubaklagiller, makarna, kek, pasta, bebek maması, etler, şarküteri, yufka, süt ve süt ürünleri, meyve ve sebzeler, reçel, çikolata, tuz, kakao, meyve suyu, maden suyu, çaylar, vb.
-Alkollü içecekler ve tütün: Bira, şarap, rakı, viski, sigara çeşitleri
-Giyim ve ayakkabı: Kumaşlar, giyim (kadın ve erkek için: kazak, elbise, pantolon, vb.) kıyafet dikiş ve tamir, ayakkabılar (kadın, erkek ve çocuk için), vb.
-Konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar: Kira, badana, boya, cam, pencere, faturalar (su, elektrik, doğalgaz), kömür, tüp odun ücretleri, vb.
-Mobilya, ev aletleri ve bakımı: Masa, sandalye, yatak, koltuk, halı, perde, yorgan, yastık, beyaz eşya, ev eşyaları, pil, ampul, plastik gereçler, gündelikçi ücretleri, vb.
-Sağlık: İlaç, lens, diş çekme, ultrason, röntgen, MR, tahlil, ameliyat, doğum, yatak ücreti, vb.
-Ulaştırma: Otomobil, motorsiklet, bisiklet, benzin, mazot, LPG, araba kiralama, metro, tramvay, köprü geçiş, tren, belediye otobüsü, taksi, servis, uçak, kargo, nakliye, vapur ücretleri, vb.
-Haberleşme: APS, koli gönderme ücretleri, telefon onarımı, telefon görüşme ücretleri, internet ücretleri, vb.
-Eğlence ve kültür: Televizyon, bilgisayar, müzik aletleri, oyuncak, spor aletleri, veteriner ücretleri, sinema, tiyatro, şans oyunları, okul malzemeleri, tatil turları, vb.
-Eğitim hizmetleri: Anaokul, ilkokul, lise, dershane, üniversite ücretleri, katkı payları, vb.
-Lokanta ve oteller: Çorba, hazır yemekler, kebaplar, pideler, pastane ürünleri, alkol, otel ücreti vb.
-Çeşitli mal ve hizmetler: Kadın berberi, erkek berberi, kişisel bakım hizmetleri, traş malzemeleri, ağız ve diş bakım ürünleri, sabun, parfümler, deodorantlar, tuvalet kağıdı, mendil, bebek bezi, mücevher, sağlık sigortası, vb.
TÜFE Neden Önemlidir?
TÜFE, sağlıklı bir ekonomi için en büyük tehditlerden birisi olarak kabul edilen enflasyonu ölçer. Vatandaşın elde ettiği gelir yüksek fiyatlara ayak uyduramazsa geçinmek için gereken para miktarı artmış demektir.
Yüksek enflasyon, bir ekonomiye zarar verebilir. Bu durumda her şey daha pahalı olacaktır ve bu nedenle de üreticiler daha az üretecektir. Hatta zaman zaman işverenler işçilerini işten çıkartmak zorunda da kalabilir.
TÜFE verileri konut ve yatırımları da büyük ölçüde etkiler. Ev sahipleri, kiracılarla yapılan sözleşmelerde gelecekteki kira artışlarını belirlemek için TÜFE rakamlarını kullanırlar. Yatırım açıdından, artan TÜFE rakamları, tahvil fiyatlarını etkileyebilir ve fiyatları düşürebilir. Sabit gelirli yatırımlar enflasyon sırasında değer kaybetmeye meyilli olduklarından bu durum yaşanır. Yani, yatırımcılar kayıplarını telafi etmek için yüksek gelir talep etme eğiliminde olurlar.
TÜFE ile ilgili KhanAcademyTurkce'nin paylaşmış olduğu videoyu da izlemenizi öneririz: