SAĞLIK SEKTÖRÜ VE HİSSELERİNE DAİR DETAYLI İNCELEME
Şu bir gerçek: Sağlık ürünleri ve hizmetlerine yönelik küresel talep her zaman önemli ölçüde artmaya devam edecek.
Gelin birlikte düşünelim: Dünyadan aya kadar ulaşan 1 dolarlık banknot yığınını ve ayın yüzeyinden Dünya'ya dönüş yolunun % 85'ine ulaşan başka bir dolar yığını olsun. Bu banknotların toplamı yaklaşık 6,5 trilyon dolar edecektir.
İşte Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, her yıl küresel olarak sağlık hizmetlerine tam olarak bu miktarda para harcanıyor!
Son günlerde de Çin'de ortaya çıkan coronavirüs küresel piyasaları etkilemeye devam ediyor. Haberimizde belirttiğimiz gibi ilaç sektörünün bu durumdan istifade ederek kazanması yüksek bir ihtimal. Hastalık için öncelik, semptomların azaltılması. Uzun vadede ise virüse karşı bir aşı geliştirilebilir. Johnson & Johnson şirketinden Paul Stoffels, ekiplerinin bir aşı üzerinde çalıştıklarını açıkladı ve yaklaşık bir yıl içinde aşının üretilebileceğini düşündüğünü dile getirdi.
Bununla birlikte, virüse karşı korunmak için cerrahi maske ve eldivenlere olan talep arttı. Çin'de ilaç ve koruyucu ekipman üreten sektörlerin hisselerinde bazı fiyat artışları görüldü.
Görüldüğü gibi, Çin'de patlak veren hastalık neticesinde küresel sağlık piyasaları bu durumdan ekonomik olarak olumlu yönde etkilendiler ve kriz çözülene kadar hisselerinde yükselme görülmeye devam edilmesi yüksek olasılıkta.
Bu kadar paranın sağlık hizmetlerine gitmesi, yatırımcılar için sağlık sektörünün büyük bir ilgi alanı olması çok normal. Peki sağlık sektörüne yatırım yapmaya nasıl başlayabilirsiniz? İşte sağlık endüstrisi ve portföyünüz için hisse senetleri hakkında bilmeniz gereken her şey:
Sağlık Sektörü Nedir?
Sağlık sektörü, hem büyük hem de küçük birçok şirket içerir. Bu nedenle diyebiliriz ki, sağlık sektörü çok sayıda hisse senedir barındırır ve bu da yatırımcılar için iyi bir haber. Sağlık sektörü; hastaneler, poliklinikler, doktor uygulamaları, diş hekimi ve ortodontist uygulamaları, eczaneler, diyaliz merkezleri, evde sağlık hizmetleri, uzun süreli bakım merkezleri ve yaşlı bakım evleri gibi hastalara doğrudan bakım sağlayan kuruluşlardan ve bireylerden oluşur.
Sağlık endüstrisine ürün ve hizmet tedariği sağlayanlar arasında, ilaç şirketleri ve tıbbi cihaz üreticileri gibi hastaları tedavi etmek adına doğrudan kullanılan ürünleri geliştiren bazı kurum ve kişiler bulunur. Bu grup ayrıca, laboratuar hizmetleri sağlayıcıları ve tıbbi testler gibi hastalıkların teşhisinde kullanılan ürün ve hizmetleri sağlayan şirketleri de içerir. Ayrıca sağlık sektörüne teknoloji hizmetleri sunan, sağlayıcılara hastaları tedavi etmek ve verilerini güvende tutmak için ihtiyaç duydukları altyapıyı sağlayan birçok teknoloji şirketi de vardır.
Genel olarak sağlık endüstrisinin önemli ölçüde büyüdüğünü ve büyümeye devam edeceğini söyleyebiliriz. Bu büyümeyi yönlendiren temel faktörlerden biri, dünyanın birçok yerinde yaşlanan nüfusların demografik eğilimleridir. Bireyler yaşlandıkça sağlık hizmetlerine olan ihtiyaçları genel olarak artmaktadır.
Deloitte tarafından yayınlanan ‘2019 Küresel Sağlığa Bakış: Geleceği Şekillendirmek’ adlı rapora göre; 2018-2022 yılları arasında küresel sağlık harcamalarının yıllık bazda %5,4 oranında artması öngörülüyor. Bu oran, 2013-2017 yılları arasındaki %2,9’luk yıllık artış oranına kıyasla ciddi bir yükselişe işaret ediyor. Yaşlanan ve artan nüfus, daha da yaygınlaşan kronik hastalıklar, yenilikçi fakat maliyeti yüksek dijital teknolojiler sağlık taleplerini ve harcamalarını artırıyor. [1]
2020 Yılı Sağlık ve İlaç Sektörü İçin Dijital İlaç Çağı Olacak
Sağlık Hizmetleri ve İlaç Sektöründe 10 Öngörü:
Güncel trendlerin ve önümüzdeki beş yıl içinde atılacak adımların analizini yapan Deloitte, raporda 2020’ye ilişkin 10 öngörüde bulunuyor:
1.Sağlık hizmetleri tüketicileri daha bilinçli olacak: 2020’ye doğru daha bilinçli ve ihtiyaçları hakkındaki farkındalık seviyeleri daha yüksek olan hastalar, sağlık hizmetleri konusundaki seçeneklerinin de daha fazla olduğunun farkında olacaklar ve etkin birer karar verici haline gelecekler. Sağlık sektörünün de diğer sektörlerde olduğu gibi “hasta”yı tüketici olarak iş yapış şekillerinin merkezine koymaları gerekecek.
2.“Dijital İlaç Çağı” gündemde olacak: “Dijital İlaç Çağı” yeni iş modellerini ve yeni fikirleri tetikleyecek. Sağlık görevlileri, hastalarla web tabanlı platformlar aracılığıyla iletişim kuracak ve evlerinde hizmet verecek. Sağlık sektöründe uzaktan muayeneleri kolaylaştıran dijital teşhis araçları ve e-klinik ziyaretleriyle seyahat ve bekleme süreleri azalacak ve üretkenlik artacak. Robotlarla gerçekleştirilen ya da desteklenen ameliyatlar yaygınlaşacak.
3.“Giyilebilir Teknoloji” ve “Mobil Sağlık” uygulamaları yaygınlaşacak: Giderek gelişen, küçülen, hafifleyen teknolojik cihazlar sayesinde sadece klinik bulgular değil; genel sağlık, zindelik ve yaşam kalitesi ölçülebilecek. Giyilebilir cihazların gönüllü kullanımı artacak ve sağlık hizmet sağlayıcıları tarafından tedavi ve takip amaçlı kullanımı teşvik edilecek.
4.Savulun, Büyük Veri (“Big Data”) geliyor!: Geniş ve kapsamlı sağlık verilerinin analizi yeni modelleri ve araçları gerektirecek. Birçok ülke için kapsamlı sağlık kayıtları, bir altyapı önceliği olacak ve sağlık verisinin kullanımı ülkenin ekonomik gelişmişlik seviyesi için bir ölçüt haline gelecek.
5.Yeni yasal düzenlemeler gelecek: Yasal düzenlemeler teknoloji ve bilimdeki gelişmelerin etkisi ile şekillenecek. 2014’te yasal düzenlemeler ağırlıklı olarak ilaçlar üzerindeyken, 2020’ye doğru ilerleyen yıllarda hasta ve hastalıklara ilişkin veri ve kayıtlar üzerine odaklanacak.
6.Ar-Ge işbirlikleri artacak: Şirketlerin sadece kendi kurumları içinde (in-house) yaptıkları Ar-Ge çalışmalarının payı azalacak. Başta akademik kuruluşlarla olmak üzere işbirlikleri üzerine kurulu Ar-Ge ağı ön plana çıkacak. Bu ağ, ilaç şirketlerini merkezine alacak.
7.İlaç Sektöründe ticari iş yapış modelinde değişme olacak: Sağlık hizmetleri sağlayıcıları ve doktorlar, ilaç şirketlerini ilaçlar ve tedavi yöntemleri hakkında eğitim verme ve bilgi sağlama konusunda sistemin önemli bir parçası olarak görecek. 2000’li yıllarda hüküm süren “satış teşkilatı modeli” yerini “tıbbi eğitmenler”e ve doktorlarla söyleşiler organize eden uzmanlara bırakacak.
8.İlaç firmalarının yapısında destek fonksiyonlarının önemi giderek artacak: Finans, İnsan Kaynakları, Satın Alma, Bilgi Teknolojileri, Müşteri Hizmetleri gibi destek fonksiyonları global olarak yönetilen, entegre ortak hizmet ve mükemmeliyet merkezlerinden oluşan bir organizasyona dönüşecek.
9.Gelişmekte olan pazarlara yönelik yeni iş modelleri ortaya çıkacak: Amerika, Japonya ve gelişmiş ülkelerin pazarları ilaç sektörü için ana pazar olarak kalmaya devam ederken; BRIC ülkelerini zorlayacak yeni Latin Amerika pazarları, Vietnam, Nijerya ve Endonezya gibi gelişmekte olan ülkeler tüm dünya için yaratıcılık havzalarına dönüşecek. Bu ülkeler tedavi üretiminde yer edinecek.
10.Kurumsal itibar daha fazla önem kazanacak: İlaç şirketleri için kurumsal itibar birincil öncelik olarak daha da ön plana çıkacak ve ilaç geliştirme, fiyatlandırma gibi konularda güven ve şeffaflık daha fazla önem kazanacak. [2]
Sağlık Sektörünü Etkileyen Faktörler
1.Yaşlanan Nüfus
Küresel nüfusun yaşlanması, sağlık sektörünü etkileyen en önemli noktalardan biridir. TÜİK verilerine göre 2018 yılı 0-14 yaş grubu 19 milyon civarındayken 65 yaş ve üzeri nüfus 7 milyonun üzerine çıkmış durumda. Doğum oranları ve ölüm oranları düşüşte. Bu nedenle nüfusumuzun yavaş yavaş yaşlandığını söyleyebiliriz. Bununla birlikte ABD, Avrupa ve Asya'daki birçok ülke de dahil olmak üzere diğer ülkelerin nüfusu da yaşlanıyor.
Sağlık hizmetlerine olan talebi artıran demografik veriler, sağlık endüstrisindeki şirketlerin gelirlerini artırabilir. Bununla birlikte, artan sağlık maliyetleri üzerinde aşağı yönlü baskı yapmak adına teşviklerin gündeme gelmesi de mümkündür, böylece insanlar ihtiyaç duydukları bakımı karşılayabilirler. Fiyat baskısı, genel sağlık bakım maliyetlerini içeren veya azaltmaya yardımcı olan ürün ve hizmetler sunan şirketlere fayda sağlar. Ancak ilaç fiyatlandırma politikalarında değişiklik yapanlar, yüksek fiyatlı sağlık ürün ve hizmet sunan şirketler bu durumdan olumsuz etkilenebilir.
2.Gelişmiş Tıbbi Cihaz Teknolojisi
İleri teknoloji sayesinde tıbbi cihazların geliştirilmesinde büyük ilerleme kaydedilmeye devam ediliyor. Bu cihazların bazıları sağlık uzmanları tarafından hastaları tedavi etmek için kullanılırken, diğer cihazlar hastalar tarafından giyilmek veya vücutlarına yerleştirilmek suretiyle kullanılır.
Sağlık profesyonelleri tarafından hastaları tedavi etmek için kullanılan gelişmiş tıbbi cihaz teknolojisinin bir örneği, cerrahların aletleri tam olarak kontrol etmesini sağlayan robotik cerrahi sistemdir.
3.Gen Düzenleme ve Gen Terapileri
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, insan DNA'sındaki tek bir gende mutasyonun neden olduğu 10.000'den fazla hastalık var. Bu genetik hastalıkların tedavisinde çok fazla umut vaat eden iki tür tedavi gen düzenleme ve gen terapileridir.
Örneğin, ABD'de nadir bir genetik körlük durumunu tedavi eden Spark Therapeutics 'Luxterna dahil olmak üzere birçok gen terapisi onaylanmıştır. İsviçreli bir sağlık şirketi olan Roche Holding, Spark'ı 5 milyar dolara satın alacağını açıkladı.
4.Likit Biyopsi
Bazı hastalıklar daha erken tespit edilebilirse daha etkili tedavi edilebilir. Likit biyopsi, özellikle belirli kanser türlerinde hastalıkların erken tespiti için umut verici bir yaklaşımdır. Likit biyopsiler, biyobelirteçleri (kanda veya dokuda kanserin varlığına işaret eden maddeler) bulmak için kan örnekleri alarak çalışır. Bu uygulama pek yaygın olmasa da, önümüzdeki birkaç yıl içinde daha fazla kanser ve diğer hastalıkların tespitinde kullanılmaya başlayarak gelişmeye devam edecektir.
5.Hassas (Precision) Tıp
İlaçların ve tedavilerin hastaların kişisel özelliklerine uyarlanarak uygulanmasını içerir. Buradaki kilit nokta hastaların genetik özellikleridir. 2018'de hassas ilaçlar tüm ilaç onaylarının % 42'sini oluşturdu. Spesifik genetik mutasyonlara odaklanan bu ilaç geliştirme yaklaşımının, genetik araştırma ilerledikçe daha da yaygınlaşacağını görmemiz çok yüksek bir ihtimaldir.
Sağlık Yatırımcıları Kimlerdir?
Sağlık hisselerinde nelerin aranacağını incelemeden önce, ilk olarak ne tür yatırımcıların sağlık hisselerine göz atması gerektiğine bakalım.
Tarihsel olarak, bazı ilaç stokları - özellikle büyük ilaç şirketleri, eczane perakendecileri ve sağlık sigortaları dahil - değer borsalarıyla ilgilenen geleneksel yatırımcılar için nispeten istikrarlı alternatifler olarak görülmüştür. Öte yandan sağlık alanındaki hisseler, risk almak isteyen agresif yatırımcılar için de oldukça uygun görülüyor.
Bu görüşler bir dereceye kadar hala geçerlidir. Geleneksel yatırımcılar hala sabit bir geliri olmayan küçük biyoteknoloji hisselerinden kaçınmalıdır. Bununla birlikte, sağlık sektöründe değişen dinamikler, sağlık hisselerini geçmişte olduğundan daha volatil hale getirebilir.
Uyarı: Tüm yatırımlarda olduğu gibi, önümüzdeki 3-5 yıl içinde sizin ihtiyacınız olacak paraya dokunmadan yatırım yapmaya bakın. Birikimlerinizi asla riske atmayın.
Eğer sağlık sektörüne yatırım yapmayı planlıyorsanız, küçük olan hisselerde bile yatırımlarınızın karşılığını almak için bolca zamana ihtiyacınız olacağını unutmayın.
Peki volatilitesi yüksek sektörlerde yatırım yapmaya hazır bir yatırımcı olarak sağlık hisselerinde nelere dikkat etmelisiniz?
Büyüme beklentileri, temettüler, finansal güç ve şirket değeri dahil olmak üzere her hisse senedinde aradığınız faktörler bu sektörde de geçerlidir.
Herhangi bir endüstrinin hisselerinde olduğu gibi, sağlık hisselerinin de temettü getirisine odaklanın. Ayrıca, şirketin temettü ödemesini en azından geçerli seviyelerde yapmaya devam etme olasılığını da mutlaka değerlendirin.
Belirli bir hisse senedinin finansal gücünü değerlendirmenin birkaç yolu vardır. Öncelikle gelir ve kazançlara bakmalısınız. Nakit, nakit benzeri varlıklar ve kısa vadeli yatırımlar da dahil olmak üzere şirketin nakit pozisyonu da oldukça önemlidir. Finansal gücün en iyi göstergelerinden birisi de işletme giderleri ve sermaye harcamaları için ödeme yaptıktan sonra kalan nakit miktarını ölçen üretilen serbest nakit akışıdır (FCF).
Bir hisse senedinin içsel değerini belirlemek için en sık kullanılan metrik fiyat/kazanç oranıdır. Bununla birlikte, birçok sağlık endüstrisi hisseleri hızlı bir büyüme gösterdiğinden, tarihsel olarak fiyat/kazanç oranlarına bakmak, gelecek yıllara yönelik yapılan tahminlere kıyasla çok da iyi bir veri olmayabilir. Bu metrikteki negatif taraf, kazanç artışı tahminlerinin çok yüksek veya çok düşük olabilmesidir.
ABD'de Bulunan Sağlık Şirketleri
Türkiye'deki Sağlık Hisseleri
Borsa İstanbul'a (BIST100) bağlı olan 2 şirket bulunuyor: Lokman Hekim Engürüsağ Sağlık, Turizm, Eğitim Hizmetleri ve İnşaat Taahhüt A.Ş. (BIST100: LKMNH) ve MLP Sağlık Hizmetleri A.Ş. (BIST100: MPARK).
1995 yılından bu yana sağlık sektöründe faaliyet gösteren Medical Park Hastaneler Grubu, Türkiye'nin çeşitli illerinde 6.000'den fazla doktor ve çalışanı ve toplam 17 hastanesiyle hizmet vermektedir. Medical Park, Türkiye'deki en büyük hastane grubudur.
Dahil olduğu endeksler: BIST HİZMETLER / BIST 100-30 / BIST 100 / BIST YILDIZ / BIST İSTANBUL / BIST TÜM / BIST HALKA ARZ*
Türk sağlık sektöründe 22 yıldır hizmet veren şirket, Türkiye’nin en hızlı gelişen köklü sağlık kuruluşlarındandır. Türkiye’deki 5 hastane, 1 tıp merkezi ve bünyesindeki tam donanımlı laboratuarlar ile gelişmiş tıbbi birimleriyle faaliyet gösteren şirketin yatak kapasitesi 2002 yılına göre 14 kat artmıştır ve 2.146 kişi istihdam edilmektedir. Şirket, sağlık hizmetlerinin yanında turizm ve inşaat sektöründe de faaliyet göstermektedir ve gelirler son 4 yılda %46,4 artış göstermiştir.
Dahil olduğu endeksler: BIST ANA / BIST TÜM / BIST TEMETTÜ / BIST ANKARA / BIST HİZMETLER / BIST TÜM-100*
Tüm risklere rağmen, sağlık hizmeti hisseleri yatırımcılara uzun vadede güçlü getiri sağlama konusunda önemli bir fırsat kaynağı olabilir.
Kaynaklar:
[1]https://indigodergisi.com/2019/02/saglik-hizmetleri-raporu
[2]https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/life-sciences-and-healthcare/articles/healthcare-and-life-sciences-predictions-2020.html
*www.kap.org.tr
https://www.fool.com/investing/how-to-invest-in-healthcare-stocks.aspx