NEDEN ŞİRKETLER HİSSE SENETLERİNİ GERİ ALIR?

Hisse senetlerinin geri alımı (buyback), bir şirketin kendi hisselerini geri satın alması anlamına gelir. Şirketlerin hisselerini geri almasının birçok nedeni olabildiği gibi bu durumun birçok avantajı ve dezavantajı da bulunur.

Öncelikle buyback kavramının ne olduğuna bakalım, ardından nedenlerine ve avantajlarına/dezavantajlarına göz atalım.

Geri Alım (Buyback) Nedir?

Hisse geri alımı olarak da bilinen buyback, bir şirketin açık piyasada bulunan mevcut hisse sayısını azaltmak için kendi hisselerini satın almasıdır. Şirketler, mevcut hisse sayısını azaltarak kalan hisse senetlerinin değerini yükseltmek veya diğer hissedarların çoğunlukla kontrol ettiği hisseleri azaltmak gibi birçok nedenle buyback yapabilirler. Hisse senedi geri alımları ile şirket, hisse senedini açık piyasadan veya doğrudan hissedarlarından satın alabilir.

Şirketler İçin Buyback Neden Avantajlıdır?

Hisse senetlerinin her bir payı, şirket politikası ve mali kararlar hakkında oy kullanma hakkı da dahil olmak üzere, şirketin mülkiyetindeki küçük bir hisseyi temsil eder. Bir işletmenin yöneticisi ve 1 milyon hissedarı varsa, aslında 1.000.001 sahibi vardır. Şirketler genişlemeyi finanse etmek ve özsermayeyi artırmak için hisse ihraç ederler. Eğer görünürde potansiyel bir büyüme fırsatı yoksa, kullanılmayan hisselere sahip olmak, bir şirket için sebepsiz yere -ya da iyi bir sebep olmadan- mülkiyet paylaşımı yapmak anlamına gelir. Örneğin, bulundukları sektöre hakim olmak isteyen şirketler, biraz daha büyümek için çok az bir yol kaldığını görebilir ve bu kalan yolda çok sayıda hisse senediyle devam etmenin bir yük olduğuna karar verebilir.

İşletmelerin geri alım yapmaları için bir başka önemli neden ise hisselerinin değerlerinin gerçekten düşük olduğunu düşünmeleri olabilmektedir. Düşük değer gören hisseler, genellikle yatırımcıların şirketin kısa vadeli performansını, sansasyonel haber akışlarını veya genel bir düşüş hissiyatını aşamamış olmasından kaynaklanır. Bir hisse senedinin değeri önemli ölçüde düşükse, şirket hisselerinin bir kısmını düşük fiyattan geri alabilir ve piyasa düzeltildikten sonra hisselerini yeniden ihraç edebilir. Böylece ek sermaye çıkarmadan özkaynaklarını artırabilir.

Örneğin, bir şirketin hisse başına 25 dolardan 100.000 hisse ihraç ederek 2.5 milyon dolarlık özkaynak elde ettiğini varsayalım. Belirli bir süre sonra şirketin yaşamış olduğu kötü ve etik olmayan bir olayın haber olduğunu, bu haberin de hissedarların panik satışı yapmasına yol açtığını düşünelim. Fiyatlar hisse başına 15 dolara kadar gerilesin. Şirket ise bu durumda 15 dolardan 50.000 hissesini geri almak ve ortalığın yatışmasını beklemek istiyor olsun. Böyle bir durumda ne olur? Şirket karlarını korur ve önümüzdeki çeyrekte yeni ve ilgi çekici bir ürün piyasaya sürerek hisselerinin fiyatını hisse başına 35 dolara kadar çıkarır. Popülerliğini yeniden kazanan şirket, 1.75 milyon dolarlık toplam sermaye akışı için yeni piyasa fiyatından 50.000 hisseyi yeniden ihraç eder. Böylece şirket 2,5 milyon dolar özkaynağı 3,5 milyon dolara yükseltmiş oldu.

Hisse senedi geri alımı, bir şirketin yatırımcılara daha çekici görünmesini de sağlayabilir. Şirket, ödenmemiş paylarının sayısını azaltarak, hisse başına kar (EPS) oranını otomatik olarak artırmış olur. Örneğin, 100.000 hisse senediyle yılda 10 milyon dolar kazanan bir şirketin hisse başına karı 100 dolar eder. Bu hisselerin 10.000'ini geri alır ve toplam ödenmemiş paylarını 90.000'e düşürürse, EPS oranı, kazançlarda bir artış olmadan 111,11 dolara yükselir.

Ek olarak, piyasa tarafından yönetimin şirkete yeniden yatırım yapmak için yeterli güveni olduğu sonucuna da varılabilir. Hisse geri alımları genellikle araştırma ve geliştirmeye yatırım yapmaktan veya yeni bir şirket satın almaktan daha az riskli kabul edilir. Yani buyback yapmak daha karlı görülür.

Yatırımcılar tipik olarak hisse geri alımlarını gelecek için olumlu bir işaret olarak varsayma eğilimindedirler. Buyback yapan şirketin hisselerini almak isteyen yatırımcılar ellerini çabuk tutmak isteyip şirketin kalan hisselerini hızla alabilirler.

Özetlemek gerekirse, şirketlerin buyback yapma nedenleri;

+Hisse senetlerinin piyasa değerinin düşük olması sonucu hisse senedi fiyatlarını yükseltme isteği,
+Hissedarlara nakit kaynak temini sağlamak,
+Şirketle ilgili olumlu ve çekici bir görünüm sunmak, geçmişteki kötü olayları unutturmak,
+Hisse fiyatlarında oluşan aşırı dalgalanmaların önüne geçmek,
+Hisse başına karı (EPS) yükseltmek,
+Şirketin kontrolünü istenmeyen rakiplerin eline geçmesine izin vermemek.

Hisse Geri Alımının Dezavantajları

Eğer bir şirket hisselerini geri almak için borç almak zorunda kalıyorsa, buyback yapmak şirketin kredi notunu etkileyecektir. Bununla birlikte, borçlar ve ekonomik problemler bir şirketin sıklıkla ihtiyaç duyduğu nakit rezervlerini tüketir. Bu nedenle, kredi raporlama ajansları bu tür finanse edilen hisse senedi geri alımlarını olumsuz olarak kabul eder. Yani bu şirketler, hisse başına karı (EPS) arttırmanın veya düşük değerli hisse senetlerinden faydalanmanın borç almak için iyi bir gerekçe olmadığını savunurlar.

"Pay geri alımlarının, şirketten ziyade kişilerin menfaatine yönelik olarak
gerçekleştirilmesi hâlinde, hem şirket hem de şirketle ilgili belirli taraflar açısından olumsuz sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. Pay geri alımlarıyla, şirket bünyesindeki nakdin ölçüsüz ve kontrolsüz bir şekilde ortaklara aktarılmasıyla, şirket malvarlığının sermaye miktarının altına düşebileceği ve alacaklıların ortakların sermaye taahhütlerine karşı yegâne güvencesini oluşturan
sermayenin muhafaza edilemeyeceği düşünülmektedir (Çeliktaş, 2006, s. 132; Özdamar, 37 2005, s. 75). Esasen, ortaklara yapılan her dağıtımda (nakit temettü dağıtımı vb.) ortaya çıkabilecek bu tehlike, geri alımın borçların ödenmesinden sorumlu ortaklarla sınırlı olarak yapılması hâlinde şirket açısından daha büyük bir sorun teşkil edebilmektedir." [1]

Hissedar açısından ise şöyle bir dezavantajı bulunuyor:

"Hissedarlar temettü ve sermaye kazançları arasında kayıtsız olmayabilirler ve hisse senetlerinin fiyatı, nakit temettü dağıtımlarından daha fazla olumlu etkilenebilir. Nakit temettülerin genellikle oldukça güvenilir olduğu, geri satın alımların ise güvenli olmadığı düşünülebilir. Ayrıca, eğer bir firma düzenli bir geri satın alma programı ilanı yapacaksa, geri satın alımlardaki vergi ertelemesi opsiyonu nedeniyle bir vergi birikmesi sözkonusu olabilecektir." [2]

Her şeye rağmen, geri alımlar bir şirketin ekonomisi için haika bir fırsat olabilir. Genel olarak ekonomi üzerinde de bazı etkileri olabilir. Buyback yapmak hisse senedi fiyatlarının artmasına yol açtığından, finansal ekonomi üzerine doğrudan ve olumlu bir etki yapma eğiliminde olmaktadır. Araştırmalar, borsadaki artışların tüketici güvenini, tüketimi ve büyük alımlar üzerinde iyileştirici bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir.

Kaynaklar:

[1]PAY GERİ ALIMLARI İLE GERİ ALIM İŞLEMLERİNİN NEDEN VE
SONUÇLARININ ANALİZİ: BORSA İSTANBUL ÜZERİNE BİR
UYGULAMA. Burak PİRGAİP, Doktora Tezi. 2014.
[2]SPK ANONİM ORTAKLIKLARIN KENDİ HİSSE SENETLERİNİ GERİ SATIN ALMASI. YETERLİK ETÜDÜ.Bülent Murat HAHOLU.