MELEK YATIRIMCI NEDİR?

Melek yatırımcı, genellikle start-up veya küçük girişimciler için finansal destek sağlayan yüksek net varlığa sahip bir yatırımcıdır. Genellikle melek yatırımcılar bir girişimcinin ailesi ve arkadaşları arasında bulunur. Melek yatırımcıların sağladığı fonlar, şirketin hızlıca büyümesine yardımcı olmak için tek seferlik bir yatırım veya zorlayıcı, erken aşamalarında olan bir şirketi desteklemek/taşımak için sürekli gerçekleşen bir yatırım da olabilir.

Melek Yatırımcıların Özellikleri

Geleneksel yatırım çeşitlerine göre %25 veya üzeri getiri sağlayan yatırımlara destek olur.

Yatırım yaptıkları firmalarda danışmanlık yaparlar.

Ortaklarına mali destek sağlarlar. Geri dönüş olarak yine mali beklentiler olsa da manevi tatmin bekleyenler de vardır.

Bilgi ve tecrübelerini yatırım yaptıkları firmalara danışmanlık, pazarlama veya yönetim hizmeti şeklinde aktarırlar.

Melek yatırımcılar, start-up'ların ilk aşamalarında yatırım yapmak isteyen kişilerdir. Bu tür yatırımlar risklidir ve genellikle melek yatırımcı portföyünün maksimum %10'unu oluşturur. Çoğu melek yatırımcının hali hazırda fazla sayıda yatırım fonu vardır ve bu nedenle geleneksel yatırım fırsatlarından elde ettiklerinden daha yüksek getiri oranlarını kovalarlar.

Melek yatırımcılar, girişimcilerin olası getiri ve karlarından ziyade ilk adımlarını atmalarına odaklanırlar. Bu özellikleriyle girişim sermayesi yatırımcılarından ayrılırlar.

İlk aşamalarında başarısız olan girişimlere finansal destek sağlayan melek yatırımcılar yatırımlarını tamamen kaybederler. Bu nedenle profesyonel melek yatırımcılar; tanımlanmış, güçlü stratejiler, güven veren satın alımlar veya halka arzlar için fırsat kollarlar.

Melek yatırımcılar tipik olarak yedek nakit paraları olan ve geleneksel yatırımların verebileceğinden daha yüksek bir getiri oranı arayan bireylerdir. Bir melek yatırımcı genellikle % 25 veya daha fazla bir getiri ister.

Melek yatırımı bir tür özkaynak finansmanıdır: yatırımcı şirkette özkaynak pozisyonu karşılığında fon sağlar. Hisse senedi finansmanı normalde, finansal kurumlardan ticari kredi temin etmek için yeterli nakit akışı veya teminatı bulunmayan ve yerleşik olmayan işletmeler tarafından kullanılır.

Melek Yatırımcıların Avantajları

En büyük avantaj, melek yatırım finansmanının borç finansmanından çok daha az riskli olmasıdır. Bir krediden farklı olarak, melek yatırımda yatırılan sermayenin iş başarısızlığı durumunda geri ödenmesi gerekmez. Çoğu melek yatırımcı işini bilir ve uzun vadeli bir fikre sahip olur.

Melek yatırımcılar her sektöre yatırım yapabilirler. Bu nedenle her sektörden start-up melek yatırımlardan faydalanabilir.

Melek yatırımcıların sağladıkları finansal destek fiyatlarda oynaklık yaratmaz. Ayrıca bu yatırımcılardan sağlanan para kaldıraç etkisi gösterir. Yani melek yatırımcının bir şirkete yatırım yapması, diğer finansman sağlayıcalarını o şirkete çeker.

Melek yatırımcılar çoğunlukla yatırım yapsa da kredi imkanı da sunabilir.

Melek Yatırımcıların Dezavantajları

Melek yatırımcıları kullanmanın birincil dezavantajı, bir şirket sahibi olarak kontrolün bir kısmının kaybedilmesidir. Melek yatırımcı işin nasıl yürütülmesi gerektiğini söyleyecek ve iş yapıldığında kârın bir kısmını da alacaktır. Bu nedenle melek yatırımcılar aniden tek başına hareket eden bir patrona dönüşebilir. Borç finansmanı ile kredi veren kurumun ise şirket operasyonları üzerinde bir kontrolü yoktur ve kardan pay almaz.

Melek yatırımcıların güvenilirliği tartışılır olabilir. Genelde ülke içinde veya dışında büyük bir prestij sahibi değillerdir.

Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY)

Birçok ülkede Business Angel, Angel Investor gibi isimlerle anılan ülkemizde de bir süredir Melek Yatırımcı olarak kullanılmaya başlanan bu tabir Yönetmeliğe Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) olarak girmiştir. BKY, kişisel maddi varlıklarını ve tecrübelerini başlangıç aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişilerdir. BKY’lerin yaptıkları yatırımlar, fonlar ya da stratejik ortaklarla kıyaslanınca düşük seviyelerde olup bu tip yatırımların amacı başlangıç aşamasındaki şirketin belli bir noktaya kadar ilerlemesini sağlamaktır.

Yönetmelik kapsamında sadece gerçek kişiler BKY olabilecek yani kurumlara BKY lisansı verilmeyecektir. Bu durumda Bireysel Katılım Yatırımcılığı sisteminde dikkat edilecek ilk önemli nokta Lisanslı Yatırımcıların sadece gerçek kişiler olabileceği hususudur.

BKY ortak yatırımları nedir?

Yönetmelik kapsamında en az iki lisanslı BKY’nin bir araya gelerek birlikte yatırım yapması durumu BKY Ortak Yatırımı olarak adlandırılmakta ve bu ortaklığa tek başına yatırım yapan BKY’ye göre bazı ek avantajlar tanınmaktadır. Buna göre;
BKY’ler, kendilerinin bireysel katılım yatırımlarına ilaveten, lisanslarının beş yıllık geçerlilik döneminde en fazla yirmi farklı anonim şirkete yaptıkları ortak yatırım için devlet desteği alabilir

BKY ortak yatırımlarında her bir girişim şirketine yapılacak azami yatırım tutarı yıllık bazda 2.000.000 TL olarak uygulanır. BKY Ortak Yatırımlarında ortaklar kendi aralarından bir Lider Ortak seçer ve BKY Ağı vasıtasıyla Lider Ortak Hazine’ye bildirilir. Bu bildirim yapılmadan yapılacak yatırımlar BKY Ortak Yatırımı olarak kabul edilmez. [1]

"Birçok ülkede Business Angel, Angel Investor gibi isimlerle anılan ülkemizde de Melek Yatırımcı olarak kullanılan kişiler ile ilgili yasal düzenleme, 15 Şubat 2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik” (Yönetmelik) ile yapılmıştır. Yönetmelikte Melek Yatırımcı, Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) olarak ifade edilmiş olup, Kişisel varlıklarını ve/veya tecrübe ve birikimlerini başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişileri, kişisel maddi varlıklarını ve tecrübelerini başlangıç aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişiler olarak tanımlanmıştır.

Yönetmelik ile yatırımların daha cazip hale getirilmesi için devlet desteği öngörülmüştür. Buna göre Lisanslı BKY’ler, Yönetmelik kapsamındaki anonim şirketlere ait iştirak hisselerini en az iki tam yıl elde tutmaları şartıyla, hisselerin tutarlarının %75’ini yıllık beyannamelerine konu kazançtan indirebilirler. Ayrıca Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) tarafından araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında, projesi son beş yıl içinde desteklenmiş şirketlere finansman sağlayan BKY için, bu oran %100 olarak uygulanacaktır.
BKY tarafından vergi teşviki alınabilmesi için yatırım yapılabilecek şirketler sadece anonim şirket tipinde kurulmuş şirketlerdir. Yıllık indirim tutarı 1.000.000 TL’yi aşamaz.

Söz konusu destek yalnızca lisanslı BKY’ler için olup, girişim yapılan şirketi kapsamamaktadır." [2]

Bazı Kavramlar*

Bakir Melek: İlk defa projeyi destekleyecek olan kişilerdir.

Tecrübeli Melek: Son üç yıl içinde herhangi bir melek yatırımı yapmamış olmakla beraber daha önceden böyle bir tecrübesi olan kişilerdir.

Refah Artırıcı Melek: Tecrübeli bir iş adamı olarak daha önceden ve hâlihazırda bir takım projeleri melek yatırımcı olarak desteklemiş ve desteklemekte olan kişidir.

Girişimci Melek: Girişimci bir kişiliğe sahip olan, maddi durumu iyi birkaç farklısektörde faaliyet gösteren ve borsada yatırımcıları olan kişilerdir.

Gelir Arayan Melek: Bir miktar sermayeyi bir işe koyarak kendisine gelir ya da iş yaratmak isteyen kişidir.

Ortak Melek: Projelere destek olmak için yatırım yapan şirket tüzel kişilerdir.

İş Meleği Ağı ya da İş Meleği Portalı: İş melekleri ile girişimcileri bir araya getirmek üzere kurulmuş organizasyonlardır.  İMA’lar bu organizasyonda tarafsızdırlar ve birbiri ile uyuşabilecek melek ve girişimcilerin karşılaşabileceği bir Pazar yeri konumundadırlar.

Eşleşme Süreci: Melek yatırımcı ile girişimcilerin iş yapmak üzere bir araya geldikleri aşamadır.

Anlaşma/Eşleşme: İş meleği ile girişimci arasında bir ortaklık anlaşmasına varılan aşamadır.

Yatırım Forumu: Girişimcilerin projelerini 15-20 dakika arası bir sürede projesi ile ilgilenen iş meleklerine aktardığı sunum toplantılarıdır.

İş Melekleri Sendikası: Belli sayıda iş meleğinin bir araya gelerek oluşturduğu, bu örgüt çatısı altında değerlendirmeler yaptığı, fonların ne şekilde kullanılacağı üzerine kararlar aldığı, bireysel  tecrübelerini paylaştığı gayrı resmi bir topluluktur.

Sarı Melek: Bir yıl içerisinde ikiden fazla yatırıma katkıda bulunmuş kişidir.

Yatırım Hazırlığı: İş meleği ile girişimcinin bir araya gelerek birbirlerinin taleplerini dinlediği ve ortaklığın temellerinin atıldığı aşamadır. Bu durumda ortaklık payları, çalışma şekli vb. pek çok konu irdelenir.

Çıkış Yolu: İş meleklerinin yatırımda bulundukları girişimden hisselerini satarak ayrıldıkları aşamadır. Bu durumda hisseleri girişimci başka bir işletme, üçüncü bir şahıs vb. satın alabilir. Burada başvurulan satış yöntemi çıkış yoludur.

Sonuç

Melek yatırımı kabul etmeyi düşünen herhangi bir girişimci, yatırımcının parasının yanında iş operasyonlarındaki uzmanlık düzeyine veya iyi tedarikçilere erişimi gibi hususlara da dikkat etmesi gerekir. Ek olarak, melek yatırımcının işi nasıl yöneteceği konusundaki fikirlerini bilmek, -varsa- çelişkili durumları konuşmak ve yatırımcının tam olarak ne istediğini, şirketten beklentilerinin ne olduğunu öğrenmek çok önemlidir.

Kapsamlı bir iş planının olması da önemlidir. Küçük bir işletme olarak, borç verenler veya yatırımcılardan finansman sağlamak için buna ihtiyacınız olacaktır.

Kaynaklar:

*https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/286692
[1]https://www.etohum.com/tr/HowToBeAngelInvestor
[2]https://www.kosgeb.gov.tr/site/tr/genel/detay/5667/bireysel-katilim-sermayesi-sistemi
https://www.thebalancesmb.com/angel-investor-2947066