KARA PARA AKLAMA NE DEMEKTİR?
Suçluların elde ettikleri gelirlerin yasa dışı kaynağını gizlemek için kullandıkları sürece kara para aklama denmektedir. Suçlular, kara para aklarken parayı çeşitli transfer işlemlerinden geçirir ve yasa dışı görünümünden arındırarak meşru kazanç gibi gösterir.
Kara para aklama, ciddi bir suçtur. Çoğu finans şirketi, bu tip yasa dışı faaliyetleri tespit etmek ve önlemek için kara para aklamayı önleme (AML) politikaları uygular. Kara para aklamanın önlenmesi uluslararası düzeyde dikkat edilen ve büyük bir çabayla engellenmeye çalışılan bir eylemdir. Bunun sebebi, kara para aklamanın arkasında terörizm finansmanının da bulunabilmesidir.
Kara Para Aklama Nasıl Çalışır?
Kara para aklama, yasa dışı yoldan para elde eden suç örgütlerinin ya da kişilerin paralarını meşru kılma yöntemidir. Büyük miktardaki yasa dışı nakit para ile uğraşmak tehlikeli bir iştir. Bu nedenle, suçlular paralarını yasal olarak göstermenin bir yolunu bularak çeşitli finans kuruluşlarına yatırmaya çalışırlar. Yüksek miktarlardaki parasal işlemler, yasa dışı bir arka plana sahip olabileceği için bankaların ve finansal kuruluşların bu tip işlemleri rapor etmeleri gerekmektedir.
Kara para aklama genel olarak üç aşamadan oluşur:
- Yasa dışı para, yasal bir şekilde gösterilerek bir bankaya aktarılır.
- Bu paranın kaynağı, çeşitli hilelerle gizlenir.
- Aklanan para, banka hesabından çekilir.
Kara Para Aklama Çeşitleri
Kara para aklamanın birçok yolu ve çeşidi vardır. En bilinen yöntem paravan şirketler aracılığıyla para aklamadır. Örneğin, kafe işleten bir suçlu kafenin banka hesabını kullanarak her gün belli miktar kara para aklayarak faaliyet gösterebilir. Bunun dışında suçlular kara para aklarken parayı küçük mevduatlara bölerek birçok banka hesabına ayrı ayrı transfer edebilir. Diğer yöntemler arasında mücevher ve altın gibi emtialara yatırım yapma veya gayrimenkul alıp satma bulunur.
İnternetin ortaya çıkması ve teknolojinin ilerlemesi ise kara para aklama faaliyetlerinin artmasına yol açtı. Çevrim içi bankacılık faaliyetlerinin yaygınlaşması, anonim çevrim içi ödeme hizmetlerinin artması, akıllı telefonlarla eşler arası (P2P) transferlerin yapılması gibi gelişmeler yasa dışı para transferinin tespit edilmesini zorlaştırdı. Suçlular, neredeyse hiç iz bırakmadan çevrim içi ortamda kara para aklayabiliyorlar. Online kara para aklama yöntemleri arasında açık artırma, satışlar ve kumar siteleri de bulunuyor.
United World'den Nurettin Kurt'un makalesinde [1] kara para aklama yöntemleri şöyle sıralanıyor:
Fonların fiziken ülke dışına kaçırılması,
Şirinler (smurfing) yöntemi,
Parçalama (structuring) yöntemi,
Vergi cennetleri (off-shore),
Paravan (Kağıt üstündeki) ya da hayali şirketler,
Oto-finans borç yöntemi (Loan-back),
Döviz Büroları,
Kumarhane ve Gazinolar,
Nakit para kullanılan işyerlerinin işletilmesi (Göstermelik şirketler),
Sahte fatura (hayali ihracat),
Alternatif havale sistemleri (hawala vs.),
İnternet bankacılığı ve elektronik para.
Kripto Paralar ve Kara Para Aklama
Kara para aklama yöntemleri arasına kripto paralar da girdi. Göreceli olarak anonimlik sağlayan kripto para birimleri ile yasa dışı faaliyetler ve darkweb gibi ortamlarda işlem yapılabilmektedir.
Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde, Bitcoin (BTC) gibi kripto para birimlerinin yasa dışı faaliyetlerde kullanıldığını ve bu yüzden regüle edilmeleri gerektiğini açıklamıştı. [2]
Bugüne kadar 2.5 milyar dolar değerindeki Bitcoin ile kara para aklandığı tahmin ediliyor. [3] Bitcoin ile para aklamanın en yaygın yolları arasında Bitcoin Mixer ya da Monero gibi gizlilik odaklı kripto para birimleri bulunur. Christine Lagarde gibi isimler kripto paraları kara para aklama aracı olarak görse de istatistikler bu eylemde kripto para kullanım oranının tahmin edildiğinden düşük olduğunu gösterdi.
Ufuk Ünlü, Sayıştay Dergisi'ndeki "Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri" adlı makalesinde, kara parayla ilgili uluslararası işbirliğinin olması gerektiğinden ve ülkelerin konuyla ilgili yasalarını birbirlerine uyumlu hale getirmesi gerektiğinden bahsetmiştir. [4]
Öte yandan, kara para ile mücadelede bankalara da önemli sorumluluklar düşmektedir. Kara paranın çoğunlukla on-line işlemlere yönelmiş olması, bankacılık iş ve işlemlerinin yakından takip edilmesini gerekli kılmaktadır. Bankaların şüpheli durumlarda gerekli yasal prosedürün derhal uygulanması için tetikte olması mücadelenin başarısı açısından önemlidir. Bankaların sistemlerini güvenilir ve açık bulunmayan bir sanal alan olarak kurgulamaları da elzem bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu kapsamda hükümetlerin, uluslararası kuruluşların ve sivil toplum örgütlerinin top yekûn kara para ile mücadeleleri önemlidir. Teknolojik gelişmeler sadece aklayıcılara fırsatlar sunmamalı, kara para ile mücadelede de teknolojik imkânlardan yararlanılmalıdır. Yürürlükteki mevzuat, karapara aklamada kullanılan yeni yöntemlerin de önüne geçebilecek şekilde dinamik tutulmalı ve süreç yakından takip edilmelidir. Bununla beraber cezaların caydırıcılığı ön plana çıkarılmalı ve denetim süreci daha etkin hale getirilmelidir. Alınacak önlemler sayesinde kara para aklamanın cazibesi azalacak ve bu durum, hem sosyal hem de ekonomik açıdan büyük faydalar sağlayacaktır.
Kaynaklar:
[1]https://uwidata.com/tr/2369-kara-para-akliyorlar
[2]https://news.bitcoin.com/ecb-christine-lagarde-global-bitcoin-regulation-btc/
[3]https://coindiligent.com/bitcoin-money-laundering
[4]https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/95906369/files/dergi/pdf/113m6.pdf