KALDIRAÇLI İŞLEMLER RİSKLİ MİDİR?

Çoğu amatör yatırımcı nakit kullanarak işlem yapar, yani 10.000 TL değerinde hisse senedi satın almak istiyorsa, yatırım hesabında 10.000 TL nakit para olması gerekir. Profesyonel yatırımcılar kaldıraç kullanarak alım satım yaparlar, yani 10.000 TL değerinde hisse senedi satın almak istiyorlarsa yatırım yapmak istedikleri miktarın sadece küçük bir yüzdesine ihtiyaç duyarlar.

Nakit ve kaldıraçlı işlem arasında büyük bir fark var gibi görünüyor.

Peki nedir bu kaldıraç ve nasıl işler? Riskleri nelerdir?

Gelin tüm bu soruları cevaplayalım:

Kaldıraç Nedir?

Kaldıraç, bir yatırımın potansiyel getirisini artırmak için borç para kullanımının görüldüğü bir yatırım stratejisidir. Kaldıraç, bir firmanın varlıkları finanse etmek için kullandığı borç miktarını da ifade edebilir. Eğer bir kişi şirket, mülk veya yatırımı "yüksek kaldıraçlı" olarak ifade ediyorsa, söz konusu varlığın özkaynağından daha fazla borcu olduğu sonucu çıkar.

Kaldıraç kullanarak alım satım yapmak, az miktarda para yatırıp sonrasında krediyle işlem yapmaktır. Ayrıca kaldıraç marjla ilgilidir, çünkü marj, kaldıraç kullanarak alım satım yapmanıza izin verilmesi gereken minimum nakit miktarıdır.

Kaldıraçlı İşlemlerin İç Yüzü

Birçok profesyonel ve amatör yatırımcı, kaldıraç kullanarak alım satımın tehlikeli ve hızlı bir şekilde para kaybetme anlamına geldiğine inanmaktadır. Bunun temel sebebi de kaldıraç kullanarak alım/satım yapmak konusunda çeşitli uyarıların bulunmasıdır. Bu uyarılar size kaldıraç kullanarak alım satım yapmanın sermayeniz için yüksek derecede risk taşıdığını hatırlatır. Örneğin, "yatırımınızdan daha fazlasını kaybetmeniz mümkündür ve sadece kaybetmeyi göze alabileceğiniz parayla işlem yapmalısınız" diyebilirler.

Bunun gibi uyarılar neticesinde birçok kişinin kaldıraç kullanarak yatırım yapmanın tehlikeli olduğunu düşünmesi şaşırtıcı değildir. Fakat bu uyarılar bazen yanıltıcı olabilir.

Gerçek şu ki, profesyonel yatırımcılar sermayelerini verimli bir şekilde kullandıkları için kaldıraç kullanarak yatırım yaparlar. Kaldıraç kullanarak yatırım yapmanın birçok avantajı vardır, ancak minimum da olsa bazı dezavantajları da bulunuyor. Kaldıraç kullanarak alım satım yapmak, yatırımcıların ulaşılamayacakları piyasalarla ve karşılayabileceklerinden daha fazla sözleşme (veya hisse, forex lotları, vb.) ile işlem yapabilmelerine olanak tanır. Kaldıraç kullanarak yatırım yapmak yatırım riskini arttırmaz, nakit kullanarak işlem yapmakla aynı oranda risk taşır.

Kaldıraçlı İşlem Örnekleri

Kaldıraç Formülü: Kaldıraç=Pozisyon büyüklüğü (Birim Fiyat x Miktar) / Pozisyon

Emtia -Altın- Örneği:

1 Ons Altın Fiyatı: 1.500 $
Lot: 1
Pozisyon Büyüklüğü: 15.000 $
Teminat: 1.500 $
Kaldıraç = 15.000 / 1.500 = 10

Forexte 1.500 dolar teminat ile 1:10 kaldıraçta ne kadarlık bir yatırım yapabilirsiniz?

Öncelikle pozisyonun değerini hesaplayalım:

Forex piyasasında lot büyüklüklüleri varlıklara göre farklılık gösterir. Yukarıdaki örneğe göre açıklama yapmak gerekirse, 1 Lot = 100 ons eder. 1 ons altın = 1.500 dolar olsun. Yani 1 lot ons altın = 10 * 1500 $ = 15.000 $ edecektir. Bir başka deyişle, açılan pozisyonun büyüklüğü 15.000 dolar değerindedir.

Bu pozisyon için ne kadar teminata gereksiniminiz var?

15.000 dolarlık bir hacim için ne kadar teminata gerekir? Şöyle hesaplanır:

Hacim = Teminat * Kaldıraç

15.000 $ =1.500 $ * 10

Bu formüle göre 1:10 oranında kaldıraç ile 1.500 dolar teminat kullanarak 15.000 dolarlık işlem hacmi yapabilirsiniz.

Peki kaldıraç kullanmak ve kullanmamak arasında nasıl bir fark var?

1. Kaldıraç kullanmadan 1.500 dolar teminat ile sadece 1.500 dolarlık bir yatırım yapabilirsiniz. Herhangi bir kazanç/zarar durumunda bu oran kullanılır ve hesaplamalar buna göre yapılır. Örneğin, %1 oranında kazancınız varsa 15 dolar kar elde edersiniz. %10 olursa 150 dolar...
2. Eğer 1:10 kaldıraç kullanarak 1.500 dolar teminat ile 1 lotluk ons altın işlemi yapar ve 15.000 dolar değerinde bir yatırım işlemi gerçekleştirirseniz %1 oranındaki bir kazanç seviyesinde 150 dolar kar elde edersiniz. %10 olursa 1500 dolar eder.

Her iki durumu kıyasladığımızda fark apaçık ortadadır.

EURUSD Örneği:

Fiyat: 1,1200 $
Lot: 1
Pozisyon Büyüklüğü: 112.000 $
Teminat: 11.200$
Kaldıraç = 112.000 / 11.200 = 10

Kaldıraç kullanarak alış/satış yapmak, nakit kullanarak alış/satış yapmaktan daha riskli değildir. Hatta kaldıraçlı işlemlerin riskleri azaltılabilir. Bu nedenle profesyonel yatırımcılar, yatırımlarında her daim kaldıraç kullanırlar.

Kaldıraç ve Risk Yönetimi

Kaldıraçlı alım/satımlar her işlemde olduğu gibi risk taşıyabilir. Bunun nedeni de kayıpların harcamalarınızı aşabilme ihtimalidir. Bunu engellemenin en bilinen ve popüler yolu da stop-loss kullanmaktır.

Stop-Loss: Pozisyonunuza bir stop-loss eklemek kayıplarınızı en aza indirmede yardımcı olur. Bununla birlikte, piyasalar hızlı bir şekilde hareket eder ve bazı durumlarda stop-loss emrinin verdiğiniz fiyattan tetiklenmemesine yol açabilir. Stop-loss kullanmak, kaldıraç riskini azaltmanın popüler bir yoludur, ancak fiyat uyarıları ve limit emirleri dahil olmak üzere çok sayıda başka araç da vardır.

Amerikalı bir milyarder yatırımcı, hedge fon yöneticisi ve hayırseverdir olan Ray Dalio'nun dediği gibi: "Yatırımcılar kaldıraca daha az önyargılı bir şekilde bakmaya alışırlarsa hiçbir kaldıraç iyi veya kötüdür diyemezler". Yani şunu dersek yanlış olmaz: orta düzeyde kaldıraç kullanılan ve çeşitlendirilmiş bir portföy, kaldıraçsız ve çeşitlendirilmemiş bir portföyden çok daha az risk taşıyacaktır.

Kaynaklar:
https://www.ig.com/en/risk-management/what-is-leverage
https://www.thebalance.com/trading-using-leverage-1031047