GELİŞMİŞ ÜLKELERDE BITCOIN (BTC) VERGİLENDİRMESİ ve TÜRKİYE'DEKİ YASAL KONUMU

Son yıllarda kripto para birimlerinin kullanımında istikrarlı bir artış oldu. Günümüzde bu para birimleri sadece ödeme yöntemi olarak değil, yatırım aracı olarak da yaygın olarak kullanılmakta. Dijital para birimleri, kademeli olarak düzenlemeler görse de yasal bir boşluk yarattı. Bu yazımızda, Bitcoin'in (BTC) gelişmiş ülkelerdeki vergilendirilmesini ve Türkiye’deki yasal durumunu inceleyeceğiz.

Kripto Para Birimi Nedir?

Bilindiği üzere başta Bitcoin olmak üzere kripto para birimleri, gerçek paranın yerine geçer ve gerçek para cinsinden bir değeri vardır (Euro, ABD doları, Türk Lirası veya diğer sanal para birimleri ile değiştirilebilir). Bitcoin ile işlemler internet üzerinden anonim olarak yapılır. Bitcoin, herhangi bir merkez bankasına veya devlet desteğine bağlı olmayan, düzenlenmemiş bir dijital para birimidir.

Bitcoin henüz birçok ülkenin hukuk sisteminde yasal bir statü elde etmemiş olsa da, bazı vergi yetkilileri varlığın önemini kabul ederek, bu para birimi için özel bir mali nitelendirmeye yer verdi. Aşağıda, Bitcoin'in Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği, Almanya, Japonya ve Avustralya'daki vergi işlemlerine kısaca göz atacağız ve sonrasında Türkiye’deki durumunu ele alacağız.

Amerika Birleşik Devletleri

ABD Milli Gelirler İdaresi (IRS), Bitcoin'i vergi bakımından bir para birimi yerine emtia olarak ele alıyor. Bu nedenle Bitcoin kullanılan herhangi bir işlemde, emtia vergilendirilmesi kuralları uygulanıyor. Bu da Bitcoin işlemlerinin vergilendirilme amacıyla IRS'ye bildirilmesi gerektiği anlamına geliyor.

Bitcoin karşılığında mal veya hizmet satan ABD vergi mükellefleri, alınan Bitcoin'in değerini yıllık vergi beyannamelerine dahil etmek zorundadır. Bitcoin'in değeri, dijital para biriminin vergi mükellefi tarafından alındığı tarihteki USD cinsinden piyasa değeri esas alınarak hesaplanır (alındığı günkü döviz kuru).

Bitcoin madenciliği yapan (bilgisayarlarını Bitcoin işlemlerini doğrulamak ve Bitcoin işlem defteri tutmak için kullanan) kişiler de ABD vergilendirmesine tabidir. Madencilik başarılı olursa, madencinin çıkarılan Bitcoin'in adil piyasa değerini yıllık brüt gelirine dahil etmesi gerekir.

Bitcoin ile ödenen ücretler, federal vergi stopajına ve istihdamla ilgili diğer katkılara (sosyal güvenlik vb.) tabidir. Bu vergideki ücretler, alındığı tarihteki adil piyasa değeri esas alınarak vergilendirilir. Benzer şekilde Bitcoin ile yapılan kira, primler, yıllık ödemeler gibi Bitcoin ödemeleri, mali amaçlarla raporlama yükümlülüklerine tabidir.

Dijital para birimleri ile ilgili vergi kanunlarına uymayan mükellefler cezaya tabi olabilir. Bu nedenle, ABD vergi yasalarına uymak ve Bitcoin ile ilgili vergileri doğru bir şekilde değerlendirmek için Bitcoin ile yapılan tüm işlemlerin kayıtları tutulmaktadır.

Avrupa Birliği

2015 yılında AB'nin en yüksek mahkemesi olan Avrupa Adalet Divanı (ECJ), Bitcoin işlemlerinin KDV'den muaf olduğuna karar verdi. Dolayısıyla, ECJ'ye göre Bitcoin bir para birimidir, emtia değildir.

Bitcoin satın almak ve satmak KDV'ye tabi olmasa da, Bitcoin işlemleri sermaye kazancı veya gelir vergisi gibi diğer vergilere tabi olabilir. Bitcoin'in vergi amaçlı mali uygulaması, AB ülkesine bağlı olarak farklılık gösterir.

Birleşik Krallık

Birleşik Krallık'ta Bitcoin, yabancı para birimi olarak kabul edilir. Döviz kazançları ve kayıpları için geçerli olan vergi kuralları Bitcoin işlemleri için de geçerlidir. Ancak "spekülatif işlemler" oluşturan Bitcoin işlemlerinin herhangi bir vergiye tabi olmadığı durumlar da görülebilir. Birleşik Krallık Vergi Dairesi, Bitcoin işlemleriyle ilgili vergi uygulama önlemleri hakkında oldukça belirsiz bilgiler vermektedir. HMRC, Bitcoin ile ilgili her durumun kendi bireysel gerçeklerine ve koşullarına göre değerlendirileceğini belirtmektedir.

Almanya

Bitcoin Almanya’da, 2013'ten beri bir tür özel para olarak kabul edilmektedir. Bitcoin, Almanya'da %25'lik sermaye kazancı vergisine tabi olsa da böyle bir vergi ancak Bitcoin'den elde edilen kar, Bitcoin'in alınmasından sonraki bir yıl içinde elde edilirse alınır. Böylelikle Bitcoin'i bir yıldan uzun süre elinde tutan mükellefler, sermaye kazancı vergisine tabi olmayacak ve işlemleri vergilendirilemez “özel satış” kapsamına girecektir. Almanya'da Bitcoin'in nitelendirilmesi, hisse senetleri veya benzeri diğer yatırım araçlarının nitelendirilmesine benzemektedir.

Japonya

Japonya'da Bitcoin resmi olarak bir ödeme yöntemi olarak kabul edilmektedir. Bitcoin satışı 1 Temmuz 2017'den itibaren tüketim vergisinden muaftır. Dijital para birimleri, "ödemelerde kullanılabilen ve dijital olarak aktarılabilen, varlık benzeri değerler" olarak kabul edilir. Bu nedenle, Japonya'da Bitcoin ticaretinden elde edilen karlar ticari gelir olarak kabul edilir ve gelir ve sermaye kazancı vergisine göre işlem görür.

Avustralya

Avustralya'da Bitcoin ve diğer sanal para birimleri kullanılarak yapılan işlemler takas düzenlemeleri kapsamına girer. Avustralya vergi makamları, Bitcoin'in para veya yabancı para birimi değil, sermaye kazanımı amaçlı bir varlık olduğunu düşünmektedir. Avustralya'da Bitcoin ile ödeme alan işletmeler, değerlerini AUD cinsinden normal gelir olarak beyan eder.

Öte yandan, kişisel amaçlı Bitcoin işlemleri iki koşulda vergiden muaftır: 1) Bitcoin kişisel kullanım için mal ve hizmetler için ödeme olarak kullanılmışsa ve 2) işlemin değeri 10.000  Avustralya Doları’ndan (AUD'den) düşükse. Avustralya'da iş amaçlı Bitcoin madenciliği ve takası, hisse senedi ticareti olarak kabul edilir ve buna göre vergilendirilir.

Ve Türkiye…

Türkiye açısından vergilendirme konusunda kripto paranın tanımlanmasına dair netlik olmadığı söylenebilir. Bu nedenle de, kripto para işlemlerinde vergilendirmenin nasıl yapılabileceği hususu halen tartışmalıdır ve verginin geleceği gibi sıklıkla spekülatif haber yapılmaktadır. Bu belirsizlik içinde kripto paraların menkul kıymet, emtia ya da para (döviz) olarak nitelendirilerek vergilendirilebileceği noktasında görüşler bulunmaktadır. Öte yandan, Eylül 2020’de yayınlanan Resmi Gazete’nin bir maddesinde ‘dijital varlıkların vergilendirilmesine yönelik çalışmaların süreceği’ ibaresinin yer aldığını belirtmekte fayda var.

Sonuç

Bitcoin'in vergilendirilmesini düzenleyen düzenleyici çerçeveler, yetki alanlarına bağlı olarak önemli ölçüde farklılık gösterir. Bazı yetki alanları (örneğin AB) Bitcoin'i bir para birimi olarak kabul ederken, diğer ülkeler (örneğin ABD ve Avustralya) onu bir emtia veya bir varlık olarak kabul etmektedirler. Üçüncü bir yetki alanı grubu (örneğin Japonya) ise, Bitcoin'i "varlık benzeri değer" olarak tanımlayarak orta yol yaklaşımını izlemektedir. Türkiye ise bu konuda çalışmalarını sürdürmektedir.

Kaynak:

https://nomoretax.eu/bitcoin-taxation-developed-countries/

https://www.pwc.com.tr/

https://news.bitcoin.com/eu-cryptocurrency-regulation-2024/

https://www.state.gov/countries-areas/japan/

https://coinmeydan.com/