DÖVİZ SEPETİ NEDİR?

Yazılar • 7 Eyl 2020

Bir ülke parasının yabancı paralar karşısındaki değerini ölçmek adına en az iki yabancı para birimi ile oluşturulan sepete "döviz sepeti" ya da "sepet kur" denir.

Döviz sepeti, genelde yerel parası yabancı para birimleriyle yakından ilişkili olduğu durumlarda kullanılır. Örneğin, ülkemizde ticaret ve dış borçlanmada dolar ağırlık kazanırken bazı hizmet alanlarında ve ticarette euronun baskın olduğunu görüyoruz. Böyle bir durumda döviz sepeti oluşturularak Türk Lirasının dolar ve euro karşısındaki değeri kolaylıkla ölçülebilir.

Döviz Sepeti (Sepet Kur) Ne Demek?

Döviz sepeti, TCMB döviz kurlarına bağlı olan ve Türk Lirası ile yakından ilişkili olan (Türkiye için dolar ve euro) para birimlerinin ilişkisini gösteren bir kurdur. Döviz kurunun bir diğer adı "sepet kuru"dur. Sepet kuru hesaplanırken TCMB döviz kurları esas alınır. Bu kur, normal döviz kurlarından bağımsız değildir.

Türkiye'nin ithalat/ihracat ve dış borçlarında en çok karşımıza çıkan yabancı para birimleri USD ve EUR olduğundan bu iki para birimi esas alınarak bir döviz sepeti oluşturulmuştur. Diğer ülkelerde bu para birimleri ticarete ve borçlara bağlı olarak değişebilir.

Döviz Sepeti Hesaplama

Döviz sepeti hesaplamasında birden fazla döviz kurunun aritmetik ortalaması alınır. Yani sepetteki döviz kurlarının ortalama değeri ile yerel para birimi kıyaslanır. Bazı hesaplamalarda aritmetik ortalama dışında farklı formüller kullanılabilir veya bazı dövizlerin hesaplamadaki ağırlıkları artabilir/azalabilir.

Formülü:

(Yabancı Para Birimi 1 + Yabancı Para Birimi 2)/2

Türkiye Sepet Kur Örneği:

7 Eylül 2020 tarihindeki güncel USDTRY ve EURTRY fiyatlarına bakalım:

USDTRY = 7,4645

EURTRY = 8,8378

Bu durumda her iki parite toplanır ve aritmetik ortalaması alınır:

(7,4645 + 8,8378)/2 = 8,15115 elde edilir.

Sepet Kur Yükselirse Ne Olur?

Mahfi Eğilmez, "Kur Sepeti" adlı yazısında bu durumu şöyle açıklamış:

"Kur sepeti denildiğinde bizim açımızdan şöyle formüle edilecek bir durum anlaşılır:
Kur sepeti değeri = (1 USD + 1 Euro) / 2
Dolar ve Euro’nun TL karşısında 6 Ağustos 2012 sabahı itibariyle değerleri şöyledir:
1 USD = 1,78 TL1 Euro = 2,20 TLBu durumda 6 Ağustos 2012 sabahında kur sepeti değeri şöyle hesaplanıyor:
Kur sepeti değeri = (1,78 + 2,20) / 2 = 1,99

Diyelim ki bizim açımızdan Dolar için 1,80 paritesi dış borçlanma maliyetlerimiz ve ithalat maliyetimiz açısından katlanılabilecek en yüksek paritedir. Yine diyelim ki bizim açımızdan Euro için 2,10 paritesi ihracat ve benzeri gelirlerimiz açısından kabul edebileceğimiz en düşük paritedir. Bu durumda 1,95’lik kur sepeti değeri de bizim açımızdan minimum değerdir. Bunun altına düşüldüğünde bu düşüş eğer Doların düşüşünden kaynaklanıyorsa fazla sorun yok demektir ama eğer Euro’nun düşüklüğünden kaynaklanıyorsa sorun var demektir. Çünkü ilkinde maliyetlerimiz düşerken ikincisinde gelirlerimizin TL karşılığı düşüyor demektir." *

Sepet kurunda görülen dalgalanmalar yukarı yönlü olduğunda genel olarak Türkiye ticaretinin olumsuz etkilendiği söylenebilir. Sepet kurunda belirlenen eşik aşıldığı zaman ülke ekonomisi hakkında olumsuz bir tablo ortaya çıkar.

Döviz sepetini neden hesapladığımızı Emin Çapa şu şekilde özetlemiş:

Döviz sepeti. (1 dolar + 1 euro) / 2.

Bazen dolar yükselir, euro yerinde sayar. Bazen euro yükselir dolar düşer vs. Sepet olarak bakınca iki güçlü para birimi karşısında TL'nin seyrini daha iyi görürüz. Onun için döviz sepetine çok bakarız.
— Emin Çapa (@ecapa_aklinizi) September 7, 2020

Yatırımcılar için sepet kurun önemi nedir?

Döviz sepeti, ülkeler arasındaki ekonomi ilişkilerinin bir göstergesi niteliğindedir. Yatırımcılar eğer döviz yatırımı yapıyorlarsa sepet kuru da baz alarak strateji geliştirebilir ve kazançlarını yükseltirken kayıpları da azaltabilirler.