DESTEK ve DİRENÇ NOKTALARINA PSİKOLOJİK BİR BAKIŞ

Teknik analistler, bir trendin yönünü ve fiyat noktalarını belirlemede destek ve direnç seviyelerini kullanırlar. Destek, talebin yoğunlaşması nedeniyle düşüş trendinin duraklaması beklendiğinde ortaya çıkar. Direnç ise bir arz yoğunluğu nedeniyle yükseliş trendinin geçici olarak duraklaması beklendiğinde görülür.

Bu yazıda, destek ve direnç noktalarının insan duyguları ve psikolojisi tarafından nasıl şekillendiğini öğreneceksiniz.

Destek ve Direnç Psikolojisi

Belirli bir finansal piyasada ve belirli bir fiyat düzeyinde tipik olarak 3 tip yatırımcı vardır:

-Uzun pozisyonda olan ve fiyatların yükselmesini bekleyen yatırımcılar
-Kısa pozisyonda olan ve fiyatın düşmesini umut eden yatırımcılar
-Hangi yönde yatırım yapacağına karar veremeyen yatırımcılar

Bir hisse senedinin iki fiyat arasında işlem gördüğünü, fiyat aralığının en altında bir destek ve en üstte bir direnç seviyesi olduğunu düşünün. Fiyat bir destek seviyesinden yükseldiğinde, bu 3 grubun şöyle düşündüğünü varsayalım:

-Uzun pozisyondakiler, akıllı yatırımcılar olduklarından dolayı kendilerini tebrik ediyor ve keşke daha fazla alsaydım diyorlar. Fiyat bu seviyeye tekrar gelirse daha fazla alış yapabileceklerini düşünüyor olabilirler.

-Kısa pozisyondakiler fiyatın düşmesini umuyorlar. Eğer öyleyse, en azından pozisyonlarını karşılamak için alış yapabilirler ve çok fazla kaybetmeden işin içinden çıkabilirler.

-Kararsızlar tereddüt ederek treni kaçırmış olabileceklerini ve kazanabilecek bir yatırımda kaybedeceklerini düşünüyorlar. Kendilerine fiyatın geri düşmesi ve ikinci kez kaçırmamaları durumunda hisse satın alacaklarını söylüyorlar.

Yani her üç grup da destek seviyesine bakıyor ve fiyat tekrar düşerse satın almaya karar veriyor. Bu, yatırımın psikolojik karmaşıklığının aşırı basit bir örneği olmasına rağmen kısaca size işin mantığını vermiş olmalı. Üç piyasa katılımcısının hepsinin hisse talebi, düşen fiyatın geri dönmesini ve yükselmesini sağlayacaktır. Bu, bir destek seviyesinin neden bu kadar iyi ve sık çalıştığını açıklar.

Peki bu gerçekleşmezse ne olur? Belki de bazı nedenlerden dolayı yatırımcıların bazıları bu duruma ikna olmamıştır ve bu nedenle de talepler bu seviyedeki fiyatı korumak için yeterli değildir.

Fiyat destek seviyesinden düşerse ne olur? Herkesin tepkisi değişir:

-Uzun pozisyondakiler bir hata yaptıklarını düşünürler. Fiyatın ne kadar düştüğüne bağlı olarak, satış yaparak veya pozisyon kapatarak kayıplarını kabul edebilirler. Ancak bunu yapmak da zordur, bu yüzden fiyat tekrar yükselirse destek düzeyinde satış yapıp yapamayacaklarını görmek için durumlarını koruyabilirler.

-Kısa pozisyondakiler, piyasanın doğru bir şekilde hareket edeceği beklentisiyle kendilerini tebrik ederler. Fiyat destek seviyesine kadar yükselirse, belki biraz daha fazla hisse satabileceklerini düşünebilirler.

-Kararsızlar short yapmayı kaçırdıklarını ve bu kadar kararsız oldukları için kendileri hakkında oldukça olumsuz şeyler düşünürler. Bu kez, fiyat sadece eski destek seviyesine geri dönerse, bazı hisseleri short yapmaya karar verebilirler.

Aniden, eski destek seviyesinde satın almak ve böylece fiyatın geri dönmesini sağlamak yerine, fiyat o noktaya geri dönerse herkes satmayı düşünüyor. Hepsi bunu yaparsa, arz ve talep yasaları fiyatın düşeceğini söylüyor. Eski destek noktası birdenbire insan doğasından ötürü yeni bir direnç noktası haline gelir.

Direnç seviyesine tam olarak aynı tipte bir mantığı nasıl uygulayabileceğinizi görebilirsiniz. Yine, belirgin bir şekilde kırıldığında ve yatırımcılar bu gerçeği kabul ettiklerinde, seviyeye bakış açıları değişir ve yeni bir destek haline gelir.

Teknik analiz, mekanik bir süreçten çok insan doğası üzerine yapılan bir çalışmadır.

Aşağıdaki örnekler önemli bir teknik analiz prensibini gösteriyor: Daha önce destek noktası görevi gören yer en sonunda direnç noktası hale gelecektir. Diğer taraftan, fiyat direnç seviyesinin üzerine çıktığında, direnç oluşturan seviyeler de destek noktası görevi görecektir. Bu, herhangi bir grafikte veya herhangi bir zaman diliminde görülebilir. Yatırımcılar genellikle destek ve direnç alanlarını belirlemek için günlük grafiklere atıfta bulunsa da, özellikle kısa vadeli yatırımcılar tarafından bu alanları oluşturmak için daha küçük zaman dilimleri de kullanılmaktadır.

Örneğin, aşağıda 15 dakikalık bir Coca-Cola fiyat grafiği görüyoruz. Sarı çizgi, direnç ve destek görevi görerek tekrar direnç seviyesine dönen bir fiyat seviyesini (67.60 dolar) temsil ediyor.

Destek ve direnç bölgeleri sadece belirli fiyatlarla görülmez; yukarı veya aşağı trend çizgileriyle birlikte de var olabilirler. Johnson & Johnson'ın iki yıllık günlük grafiği, bu bölgelerin nasıl yatay çizgiler halinde (bu örnekte destek) veya trend çizgisi (direnç noktası) şeklinde görülebileceğini gösteriyor. İki yıl boyunca tekrar tekrar bu seviyeler test edildi ve trend çizgileri sadece iki defa aşağı ve yukarı yönlü kırıldı.

İnsan Duyguları ve Davranışları

Korku, açgözlülük ve sürü içgüdüsü, finansal piyasaları tartışırken ortaya çıkan terimlerdir. Çünkü piyasalardaki fiyat hareketlerinden insani duygular ve davranışlar büyük ölçüde sorumludur. O halde bir fiyat grafiği; korku, açgözlülük, iyimserlik ve kötümserlik gibi duyguların ve sürü içgüdüsü gibi insan davranışlarının grafiksel bir temsili olarak düşünülebilir. Fiyat grafikleri, piyasa katılımcılarının gelecekteki beklentilere nasıl tepki verdiğini göstermektedir.

Mesela, fiyat destek seviyesine düştükçe, zaten uzunda olan trader'lar daha fazla para kazanmak için satış yaparak pozisyonlarına katkıda bulunacaklar. Bu arada, kısada olan yatırımcılar, para kaybetmekten korktukları için alış yapacaklar. Sürü psikolojisinden de bahsedebiliriz; bu örnekte, yatırımcılar destek ve direnç seviyelerinin yakınında toplanma eğilimindedir ve bu da onları daha da güçlendirmektedir.

Yatırımcılar aynı zamanda toplu olarak piyasaya bir tepki verebilirler. Eli Lilly'nin günlük grafiği, önceki iki fiyat zirvesinin nasıl önemli bir yükseliş trendini yansıtan bir direnç noktası oluşturduğunu gösteriyor. Bu grafiği inceleyip Ağustos ayı başında ve 2010 yılı Ekim ayı ortasında meydana gelen iki fiyat zirvesini birbirine bağlayan bir trend çizgisi çizen trader'lar, fiyat trend çizgisinin öngörülen yoluna ulaştığında direnç bekleyebilirlerdi. Nitekim, Nisan 2011'de olan şey de tam olarak buydu. Benzer şekilde, trader'lar fiyat 33.50 dolar seviyesine düştüğünde tekrar destek görmeyi bekleyebilirler, çünkü bu fiyat seviyesi önceden de en az üç kez güçlü bir destek sağlamıştır.

Psikolojik Fiyat Seviyeleri

İnsan duygularından etkilenen diğer destek ve direnç seviyeleri arasında yuvarlak sayılar (hatırlanması kolay oldukları için) ve 52 haftanın en düşük/yüksek seviyeleri gibi tarihsel olaylar yer alır. Yatırımcılar ve trader'lar çeşitli nedenlerle bu psikolojik fiyat seviyelerine yönelme eğilimindedir. Bu durumun nedenlerinden ilki, bu fiyatların geçmişte önemli olduğu ve trader'ların bu seviyenin tekrar yakalanma ihtimalinin yüksek olduğunu bilmelerinden kaynaklanıyor. Yatırımcılar genellikle geçmişte ne olduğuna bağlı olarak gelecekteki beklentileri ölçer; eğer geçmişte bir destek seviyesi çalıştıysa, yatırımcı tekrar o seviyeyi güçlü bir destek noktası olarak varsayabilir.

Duygusal fiyat seviyelerinin önemli olmasının bir başka nedeni ise çok fazla dikkat çekmeleri ve beklenti yaratmalarıdır. Bu durum, daha fazla yatırımcı piyasalara yanıt vermeye hazır olduğunda piyasa hacminin artmasına sebep olabilir. Örneğin, piyasalarda görülen yeni yükselme hareketleri, trader'larda bir heyecan oluşturabiliyor ve fiyatların daha da yükseleceğini düşünebiliyorlar. Boğalar piyasaya hakimken, coşku azalıncaya ve yeni bir direnç seviyesi belirlenene kadar yatırımcılar piyasaya katılımı artırarak bir önceki yüksek fiyat seviyesini daha da yukarı çekebilirler.

Sonuç

Destek ve direnç noktaları, geçmiş fiyatları incelemek ve gelecekteki piyasa hareketlerini tahmin etmek için teknik analistler tarafından kullanılır. Bu bölgeler yatay çizgiler veya yukarı/aşağı trend çizgileri gibi basit teknik analiz araçları kullanılarak veya Fibonacci geri çekilmeleri gibi daha gelişmiş göstergeler uygulanarak çizilebilir. Yatırımcılar ve trader'lar geçmişi hatırladıkları, değişen koşullara tepki gösterdikleri ve gelecekteki piyasa hareketlerini tahmin ettikleri için piyasa psikolojisi, belirli bir enstrümanın fiyat hareketinde önemli bir rol oynar.

Kaynaklar:
https://www.financial-spread-betting.com/course/psychology-support-resistance.html
https://www.investopedia.com/articles/technical/02/061802.asp