ARZ ve TALEP KANUNU NEDİR?

Arz ve talep kanunu, bir kaynağın satıcıları ile o kaynağın alıcıları arasındaki etkileşimi açıklayan bir teoridir. Bu yasa, belirli bir ürünün mevcudiyeti ile o ürünün talebi arasındaki ilişkinin fiyat üzerindeki etkisini tanımlar.

Talep yasası, bir malın satın alınma isteğini anlatır.

Arz yasası; mal veya hizmetlerin belirli bir piyasada, zamanda ve fiyatta satışa sunulmasıdır.

Bu iki yasa, bir piyasada işlem gören gerçek piyasa fiyatlarını ve mal hacmini belirlemek için etkileşime girer. Çeşitli faktörler piyasadaki arz ve talebi etkileyebilir, bu da gözlemlediğimiz fiyat ve miktarları değiştirebilir.

Arz ve Talep Yasasını Anlamak

En temel ekonomik yasalardan biri olan arz ve talep yasası, neredeyse tüm ekonomik ilkelerle bağlantılıdır. Uygulamada yasa, piyasa dengede kalacağı fiyatı bulana kadar arz ve talebin birbirini çektiğini görürüz. Bununla birlikte, birden fazla faktör hem arz hem de talebi etkileyerek çeşitli şekillerde arz veya talebin artış veya azalışına sebep olabilir.

Talep yasası, diğer tüm faktörler eşit olduğu zaman, bir malın fiyatı ne kadar yüksek olursa, insanların o malı daha az talep edeceğini belirtir. Başka bir deyişle, fiyat ne kadar yüksek olursa, mala olan talep de bir o kadar düşük olur. Tüketicilerin yüksek bir fiyata satın aldığı malın miktarı diğerlerine oranla daha azdır çünkü bir malın fiyatı yükseldikçe, bu malın fırsat maliyeti de artar. Sonuç olarak, insanlar doğal olarak kendilerini değer verdikleri başka bir şeyin tüketiminden vazgeçmeye zorlayacak bir ürün almaktan kaçınma eğilimi gösterirler.

Talebi Etkileyen Faktörler

Mevcut ikamelerin sayısı, tüketici tercihleri ​​ve tamamlayıcı ürünlerin fiyatındaki değişimler talebi etkiler. Örneğin, oyun konsollarının fiyatı 500 dolardan 250 dolara düşerse, daha fazla kişi bu konsolları satın almak isteyecektir. Akabinde tüketiciler bu konsollarda oynayabilecekleri oyunlara daha çok talep gösterecektir. Bu da talep eğrisini yükseltecektir.

Arz yasası da belli bir fiyattan satılan malları gösterir. Ancak talep yasasının aksine, arz ilişkisi yukarı yönlü bir eğim gösterir. Bu, fiyat ne kadar yüksek olursa, sağlanan ürün miktarının da bir o kadar yüksek olduğu anlamına gelir. Üreticiler yüksek fiyatlı ürünlerden daha fazla tedarik sağlarlar çünkü daha yüksek fiyat, daha yüksek miktarda satış anlamına gelir. Bu da geliri artırır. Ancak talep ilişkisinin aksine arz ilişkisi zaman faktörünün etkisindedir. Tedarik için zaman önemlidir, çünkü tedarikçiler talep veya fiyat değişikliğine hızlı bir şekilde tepki vermek zorundadır. Fakat tedarikçiler her zaman hızlı olamayabilirer. Bu nedenle, talebin neden olduğu bir fiyat değişikliğinin geçici mi yoksa kalıcı mı olacağını belirlemek ve analiz etmek oldukça önemlidir.

Arzı Etkileyen Faktörler

Üretim kapasitesi, işgücü ve malzeme gibi üretim maliyetleri ve rakiplerin sayısı işletmelerin arz miktarını doğrudan etkileyen faktörlerdir. Malzeme bulunabilirliği, hava durumu ve tedarik zincirlerinin güvenilirliği gibi diğer faktörler de arzı belli seviyelerde etkileyebilmektedir.

Arz ve talep kanununa dair Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın hazırladığı kısa videoya göz atmanızı da öneririz:

Arz ve Talep Kanununa Örnek

Gelin bir örnekle öğrendiklerimizi netleştirelim: Beklenmedik bir anda görülen mevsim değişimi sebebiyle yağışların aniden arttığını ve şemsiyeye olan talebin yükseldiğini varsayalım. Bu durumda şemsiye fiyatları da yüksek olacaktır. Tedarikçiler bu durumda yoğun bir çalışma ve hızla talebi karşılamaya çalışabilirler. Fakat bununla birlikte iklim değişikliği söz konusuysa ve bölge nüfusu sürekli şemsiyeye ihtiyaç duyuyorsa talep ve fiyat değişikliği uzun vadeli gerçekleşecektir. Tedarikçiler de bu uzun vadeli talebi karşılamak adına ekipman ve belki de üretim tesislerini değiştirmek zorunda kalabilirler.

Bu arada, bir malın talep veya arz miktarı fiyat aynı kalsa bile değiştiğinde, talep veya arz eğrisinde değişiklik meydana gelir. Örneğin, bir şişe soda için fiyat 1 TL ve talep edilen bira miktarı ilk çeyreğe göre ikinci çeyrekte yükselme gösterirse, soda talebinde bir değişiklik olur. Talep eğrisindeki değişimler, orijinal talep ilişkisinin değiştiğini, yani miktar talebinin fiyattan farklı bir faktörden etkilendiğini gösterir. Örneğin, soda aniden tüketim için mevcut olan tek şişe ürün haline gelirse, talep ilişkisinde bir değişiklik meydana gelecektir.

Tersine, bir şişe soda için fiyat 1 TL ise ve tedarik edilen miktar ikinci çeyrekte düşüş gösterirse, o zaman soda arzında bir değişiklik görülecektir. Talep eğrisindeki bir değişim gibi, arz eğrisinde görülen bir değişiklik de arz edilen miktarın fiyattan farklı bir durumdan etkilendiği anlamına gelir. Örneğin, bir doğal felaket maden suyu tedariğini etkilerse arz eğrisinde değişim görülecektir. Yani soda üreticileri aynı fiyata daha az soda tedarik etmek zorunda kalacaktır.

Arz ve Talep Dengesi Sağlanabilir Mi?

Piyasa denge fiyatı, üreticinin üretmek istediği tüm ürünleri satabileceği ve alıcının istediği tüm birimleri alabileceği fiyattır. Herhangi bir zamanda piyasaya sunulan malın arzı sabittir. Başka bir deyişle, bu durumda arz eğrisi dikey bir çizgidir, oysa talep eğrisi azalan marjinal fayda kanunu nedeniyle daima aşağı doğru eğimlidir. Satıcılar, o sırada tüketici talebine bağlı olarak piyasanın taşıyacağından fazlasını talep edemezler. Bununla birlikte zaman içinde tedarikçiler, piyasaya arz ettikleri miktarı artırabilir veya azaltabilir. Böylece zamanla arz eğrisi yukarı doğru eğim yapar; tedarikçiler ne kadar fazla ücret talep ederse, o kadar çok üretmeye ve pazara sunmaya istekli olurlar.

Yukarı doğru eğimli arz eğrisi ve aşağı doğru eğimli talep eğrisi ile, bir noktada ikisinin kesişeceğini görselleştirmek aslında kolaydır. Bu noktada piyasa fiyatı, tedarikçileri tüketicilerin bu fiyattan ödeme yapmak istemelerine ve aynı miktardaki ürünü piyasaya sürmeye teşvik etmede yeterlidir. Yani arz ve talep dengelidir.

Arz-talep yasası, nihai mal ve hizmet piyasalarında veya emek, sermaye ve diğer üretim faktörlerine yönelik piyasalarda uygulanabilir. Ek olarak firma veya endüstri düzeyinde ya da tüm ekonomiyi kapsayacak biçimde de uygulanabilir.

Kaynaklar:
https://www.investopedia.com/terms/l/law-of-supply-demand.asp
https://www.britannica.com/topic/supply-and-demand
https://www.sophia.org/tutorials/economic-basics-supply-and-demand